Trylogia powieściowa Władysława Reymonta składa się z części: "Ostatni Sejm Rzeczypospolitej", "Nil desperandum", "Insurekcja". Pierwsza część cyklu opowiada o obradach ostatniego sejmu Rzeczypospolitej w Grodnie (1793), gdzie Państwo Polskie zmuszone zostało do ratyfikacji traktatów II rozbioru z Rosją i Prusami. Druga część przedstawia przygotowania do wybuchu powstania. Trzecie ogniwo trylogii jest obrazem samej insurekcji kościuszkowskiej. Wszystkie części łączy postać głównego bohatera - porucznika Sewera Zaremby, byłego żołnierza, który złożył dymisję po przegranej wojnie 1792 r. i przejęciu władzy przez Targowicę. Na kartach powieści widzimy go jako członka organizacji spiskowej przygotowującej powstanie.