Powrót do Reims

Spodobała mi się ta książka bardziej niż myślałam, chociaż zdaję sobie sprawę, że to, co jest dla mnie atutem, może być wadą dla innych czytelników.

Autor „Powrotu do Reims” jest intelektualistą, człowiekiem światowym, z czego jest wyraźnie dumny, homoseksualistą. W pewnym momencie swego życia odciął się od swojej rodziny pochodzącej z klasy robotniczej, negatywnie, jak sądził, oceniającej jego życiowe wybory (jest zdziwiony, kiedy zdarza mu się odkryć, że się mylił). Ucieczka z Reims spowodowana była jednak przede wszystkim tym, że wstydził się i niejako wyparł swego pochodzenia. Po latach dokonuje rozliczeń głównie sam ze sobą, chociaż „rozliczanych” jest nieco więcej, np. francuska lewica.

Żeby umieścić swoje doświadczenia w szerszym kontekście, autor sięga m.in. do teorii Pierre’a Bourdieu. I jak on to robi, z jaką pasją i namiętnością! Mam do Bourdieu podobnie żywy, choć może nieco mniej emocjonalny stosunek, bo i mnie on na parę rzeczy otworzył oczy (z zachowaniem wszelkich proporcji, bo nasz system klasowy jest znacznie łagodniejszy od francuskiego). I to właśnie pokrewieństwo myśli, odczuć, wrażeń jest dla mnie największą zaletą tej książki. Przypuszczam jednak, że jeśli kogoś Bourdieu czy Foucault ni ziębi, ni grzeje, to będzie rozważaniami autora znużony.

Nigdy nie podejrzewałem siebie, że francuski egzystencjalizm w wydaniu klasowo-społecznościowym z tożsamościową domieszką wprawi mnie w zachwyt i spowoduje, że chcieć i pożądać będę pana Didiera, jako autora, évidemment! Comportez-vous bien!
Moje szczere zaangażowanie w „Powrót…” wynikało również z prozy Ernaux* (gdzieś mignęła mi opinia, że Eribon to Ernaux w spodniach) i – może nieco w sposób zaskakujący – z „Wszystkich szczęśliwych rodzin” Hervéa le Telliera**. Pozostaje we mnie przekonanie, że lud francuski składa się z klasy wyżej i tej, która żałuje (czując pod skórą takie coś, co się nazywa la déplorable démangeaison, co znów świadczy o tym, że francuski to język poezji), że nią nie jest.
Owszem, Eribon chwyta kilka srok za ogon, ale czyni to wdzięcznie – wskazując siebie jako przykład ukazuje nierówności społeczne, zespala je z historyczno-politycznym tłem i trochę tłumaczy, dlaczego wszystko to tylko z pozoru się zupełnie ze sobą „nie klei” (paradoksem jest to, że robotnicy nie głosują na lewicę, wypełniając poselskie ławy narodowcami itp.). Drugim wątkiem jest identyfikacja własnego ja i odcinanie się od zaborczego ojca (a le Tellier uciekał od matki!). Nieustanna potrzeba wyrwania się z miejsc i czasu, które według autora go ograniczały; potrzeba poznania swojego pochodzenia i seksualności, nabrania odwagi, by spojrzeć we własne lustrzane odbicie i iść po ulicy odważnie, z podniesioną wysoko głową. Wszystko to zgrabnie ubrane w filozoficzne odniesienia...