/49ef0520d30d19ad42c35af35d52e5f0/n/polskie-strategie-edukacyjne-i-oswiatowe-w-epoce-zaborow-1795-1918)
Monografia składa się z sześciu rozdziałów. W pierwszym z nich omówione zostały polskie strategie edukacyjne i oświatowe schyłkowego oświecenia, wprowadzane w życie po trzecim rozbiorze Polski.
W kolejnym rozdziale ukazane zostały polskie strategie edukacyjne i oświatowe doby romantyzmu. W tej części pracy scharakteryzowano problemy dotyczące przede wszystkim romantycznego mesjanizmu i ideału wychowania narodowego, które to najsilniej oddziaływały na polską myśl filozoficzno-pedagogiczną w okresie międzypowstaniowym.
W trzecim rozdziale omówione zostały pozytywistyczne strategie pracy u podstaw skupiającej się wokół polskiej oświaty i wychowania. Upadek powstania styczniowego i uwłaszczenie chłopów w Królestwie Polskim oraz napływ na ziemie polskie obcych prądów pozytywistycznych spowodowały odwrót od romantyzmu i wysunięcie na czoło rozważań kwestii potrzeb pracy organicznej.
Rozdział czwarty dotyczy renesansu wielkich idei pedagogicznych i nadziei na przełomie XIX i XX wieku, a więc w okresie wielkiej eksplozji demograficznej, migracji ludności, rozpadania się więzi stanowych i kształtowania się więzi klasowych oraz świadomości narodowej. Twórczość pedagogiczna tamtych lat przybierała postać strategicznego przekazu edukacyjno-wychowawczego skierowanego do społeczeństwa.
W rozdziale piątym scharakteryzowane zostały strategie apostazji i lojalizmu. Przez cały okres niewoli narodowej w polskim społeczeństwie rodziły się idee zmierzające do wykazania, że ugoda z zaborcą będzie najkorzystniejszym rozwiązaniem dla Polaków, pozwoli im zachować fundamenty narodowego trwania i materialnej egzystencji.
W ostatnim, szóstym rozdziale zawarte zostały rozważania o nieustannej irredencie jako jednej ze strategii działań na rzecz przywrócenia ojczyźnie niepodległego bytu. Rzucający hasła ciągłej walki z zaborcą nie zaprzestawali także marzyć o rewolucji społeczno-politycznej, która zmieni na lepsze życie polskiego społeczeństwa, wprowadzi do niego więcej demokracji i równości. Doceniano również rolę dyplomacji w pozyskiwaniu stronników sprawy polskiej oraz koncepcje tworzenia polskich szkół wojskowych na emigracji.
Całość rozważań zawartych w niniejszej książce daje ogólny obraz polskich strategii edukacyjnych i oświatowych doby zaborów. Poszczególne rozdziały przedstawiają kluczowe problemy edukacyjno-wychowawcze epoki, kreśląc wizję strategicznych planów i koncepcji wielu autorów dotyczących pedagogizacji polskiego społeczeństwa i walki o zachowanie narodowego bytu i tożsamości. Niektóre konkluzje i tezy zawarte w książce mogą mieć charakter dyskusyjny, determinować dalsze badania i głębszy namysł nad losami Polaków w trudnym okresie niewoli narodowej. Długi okres lat 1795–1918 przyniósł polskiemu narodowi nowe doświadczenia i wytworzył atmosferę walki o byt oraz przetrwanie. Różne ówczesne wypowiedzi i postawy mogą być rozmaicie interpretowane i oceniane, a końcowa konkluzja nie jest łatwa.
Na końcu książki zamieszczona została bibliografia. Jej szczególna rola polega na zestawieniu i ujawnieniu ogromu ówczesnych wypowiedzi na tematy oświatowe we wszystkich trzech zaborach oraz na emigracji. Dzięki swej rozległości bibliografia będzie dobrą ilustracją polskiej świadomości społecznej. Korzystać z niej będą mogli nie tylko historycy wychowania, ale także inni badacze dziejów Polski porozbiorowej pragnący zgłębić dotychczasowy stan wiedzy o losach polskiego narodu w warunkach wieloletniego zniewolenia.
