POLSKA POLITYKA WSCHODNIA W XX WIEKU

Współpraca naukowa historyków z Zakładu Historii Najnowszej i Stosunków Międzynarodowych Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomiczncj we Włocławku oraz Katedry Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu legła u podstaw przygotowania do druku niniejszego zbioru studiów. Pierwszym etapem tej współpracy była wspólna sesja naukowa zorganizowana we Włocławku w dniu 10 kwietnia 2003 r., podczas której historycy z obu ośrodków naukowych wystąpili z referatami, dotyczącymi różnych aspektów polskiej polityki wschodniej w XX wieku. Opracowania przedstawione na sesji weszły w skład publikacji, przy czym równocześnie zamówiono szereg dalszych studiów u specjalistów i znawców zagadnień wschodnich, co sprawiło, że problematyka przedstawiona w trakcie sesji została w poważnym stopniu poszerzona. Ten zabieg sprawił, że niniejsza praca zbiorowa daleko przekroczyła ramy tradycyjnej publikacji materiałów sesyjnych. Autorami studiów zawartych w tomie są głównie historycy, którzy nadali ton całości. Cennym uzupełnieniem i zarazem rozwinięciem rozważań historyków są dwa studia przygotowane przez historyka literatury polskiej oraz politologa. Tom podzielono na dwie części, przyjmując jako cezurę wewnętrzną - rozdzielającą te części - drugą wojnę światową. W pierwszej części, obejmującej dziewięć studiów, zajęto się następującymi zagadnieniami szczegółowymi, związanymi bezpośrednio z problematyką wschodnią: myśl polityczna Władysława Studnickiego, Kujawy wschodnie w dobie zaboru rosyjskiego, wojna polsko--sowiecka, traktat ryski 1921 r. jako ważny element polskiej polityki wschodniej, Polacy wobec terroru komunistycznego w Rosji, aspekty wschodnie w polityce bezpieczeństwa wewnętrznego Polski, obecność problematyki wschodniej na łamach prasy pomorskiej, wpływy protestanckie wśród mniejszości ukraińskiej na Kresach Wschodnich. Tę część zamyka interesujące studium historyka literatury polskiej, poświęcone obrazowi Rosji Sowieckiej w polskim reportażu literackim lat trzydziestych XX wieku. Drugą część publikacji otwiera praca, pióra politologa, traktująca o typach podległości PRL wobec ZSRR w latach 1945-1989. Rozważania te znalazły swoją kontynuację w kolejnym opracowaniu, w którym przedstawiono polityczne i ekonomiczne formy uzależnienia Polski od ZSRR po 1945 r. Specyficzny charakter ma opracowanie poświęcone odradzaniu się niepodległej Estonii w świetle własnych obserwacji autora - historyka i dyplomaty. Całość zamyka bogato źródłowo udokumentowane studium na temat utworzenia i działalności placówek konsularnych PRL w ZSRR. Zawarte w publikacji studia dotyczą siłą rzeczy różnych zagadnień, począwszy od problematyki regionalnej, skończywszy na tematach nawiązujących do szeroko pojętych zagadnień międzynarodowych. Wszystkie one wnoszą nowe ustalenia do naszej wiedzy o polityce wschodniej Polski w XX wieku.