Ksiądz Augustyn Szamarzewski 1832-1891

Wielkopolski system pracy organicznej, zapoczątkowany wkrótce po utracie niepodległości, a świadomie i konsekwentnie rozbudowujący się w zaborze pruskim w ciągu drugiej połowy XIX wieku, stworzony został przede wszystkim przez stosunkowo niezbyt liczną grupę jego pomysłodawców i organizatorów, którzy następnie stawali się liderami działań narodowych. W systemie tym spółdzielczość oszczędnościowo-kredytowa stanowiła jeden z silniejszych filarów konstrukcyjnych walki o przetrwanie i w dążnościach do ekonomicznego wzmocnienia kondycji Polaków. W dłuższej perspektywie przygotowywał społeczeństwo do zorganizowania samodzielnego bytu państwowego, co ostatecznie okazało się niezawodne. W ostatnich dziesięcioleciach owego XIX wieku niezaprzeczalnym opiekunem rozbudowującej się z mozołem spółdzielczości pożyczkowej był ks, Augustyn Szamarzewski. Przez prawie dziewiętnaście lat, od 1872 do 1891, kierował jej rozwojem, sterował procesami integracji spółek w zaborze pruskim i dźwigał odpowiedzialność, niemal jednoosobową, za ich osiągnięcia i potknięcia. Jak dotychczas, ten wybitny społecznik nie doczekał się odrębnego, naukowego opracowania biograficznego, jego więc rola jako czołowego ówcześnie pioniera prac organicznych wśród polskiego drobnomieszczaństwa i ludności wiejskiej opisywana jest w historiografii nie zawsze wyczerpująco, dokładnie i właściwie.