I była miłość w getcie

„I była miłość w getcie” to zapis wojennych wspomnień Marka Edelmana. Postawił on sobie za cel, aby w tej publikacji pokazać wojnę, codzienność w getcie od innej, pomijanej do tej pory, strony. A mianowicie udowadnia, że w tych niepewnych czasach, tym strasznym miejscu, ludzie starali się (na ile było to możliwe) żyć normalnie. I choć mieszkańcy getta żyli krótko, ale zaznali miłości, a to miłość uszlachetnia każdego.

Książka jest też przestrogą dla współczesnego człowieka – nie można być biernym wobec zła. Zwłaszcza w sytuacjach ekstremalnych bycie niemym świadkiem okrucieństwa powoduje, że taka osoba staje się współwinnym tego, co się stało. Tak Marek Edelman odbiera brak reakcji całego świata na to, co działo się podczas Holokaustu. Przytacza też (pewnie cytowane z milion razy) słowa Leona Bluma: „Tego nie zrobili Niemcy, to zrobili ludzie”.
Nie sposób się z tymi słowami nie zgodzić. Choć oczywiście nikt nie próbuje rozmyć odpowiedzialności – za Holokaust bezpośrednio odpowiedzialni byli niemieccy Naziści, jednak zło żyje w człowieku. A kiedy przychodzi odpowiednia chwila, znajduje ujście. Dlatego też my, współcześnie żyjący, powinniśmy walczyć z tą ciemną stroną ludzkiej natury, żeby podobne rzeczy już więcej nie miały miejsca.

Książkę trudno jednoznacznie ocenić – jako świadectwo uczestnika ważnych historycznych zdarzeń wymyka się jakimkolwiek kryteriom oceny. Jeśli przyjrzeć się jej formie – jest dość chaotyczna, zawiera wspomnienia o ludziach...

W książce tej Marek Edelman głównie przywołuje wspomnienia swoich znajomych, ludzi z którymi rozmawiał, przyjaciół ale też tych, których często widywał w gett-cie. Opisuje życie Żydów w czasach II wojny światowej (choć nie ma tych opisów za wiele). Przybliża szczegółowo niemal każdy detal ulic getta - (swoją drogą jeden z najmniej interesujących rozdziałów). Na końcu książki autor wymienia z imienia i nazwiska (bądź samych pseudonimów)osoby, które znał (ku ich pamięci). Mamy również schemat getta z ulicami opisanymi w rozdziale "Ulice getta".

Ogólnie książka nie jest zła, lecz ci, którzy sądzą, że znajdą tu multum krwawych, brutalnych opisów traktowania ludzi w gett-cie mogą się nieco zawieźć. Także zawiodą się ci, którzy liczą na ckliwe i wzruszające historie z życia ludzi w gett-cie. Owszem autor wspomina o tym, ale nie jest to przedstawione w aż tak wstrząsający/poruszający sposób. Fakt ten wzbudza lekki niedosyt. To, a także to, że tytułowa miłość została tu potraktowana po macoszemu.

Jak dla mnie za dużo było tu opisów walk w powstaniach (szczególnie w ostatnich rozdziałach). Najbardziej nudził mnie rozdział "Strzępy pamięci". Także dlatego, że w wielu fragmentach był napisany w nieco chaotyczny sposób.
Najciekawszym rozdziałem jest ten na samym końcu "Pamięć", następnie do interesujących rozdziałów należą "Umschlagplatz" oraz (w mniejszym lub większym stopniu) te z początku książki aż do wspomnianych mało in...

Skończyłam. Uff!
Nie wiem, czego oczekiwałam, na pewno nie miłosnych historyjek Marka i Zośki, Ryfki i Dawida, czy Chajki z Mordechajem. I takich historyjek, jak z kolorowej prasy, nie dostałam. Ale nie doszukałam się też niczego, czego bym o życiu za murami getta nie wiedziała z innych lektur. Tytułowej miłości też znalazłam niewiele. Można by się na siłę doszukać miłości matki do dziecka, nauczycielki do uczniów wywożonych na pewną śmierć, do towarzysza broni, koleżanki, czy pielęgniarki do bezimiennego pacjenta, ale to byłaby nadinterpretacja.

Znalazłam za to w książce spisane pobieżne wspomnienia, strzępy informacji o wszystkim, co prawdopodobnie było ważne dla autora i co zapamiętał po latach. Na różne tematy, ale o miłości niewiele. Książka nie wzbudzała we mnie emocji, ani mnie specjalnie nie poruszyła, na co liczyłam. Doceniam fakt, że te wspomnienia to świadectwo autora - naocznego świadka, uczestnika tragicznych wydarzeń. Żeby Jemu oraz jego towarzyszom niedoli oddać hołd, przeczytałam od deski do deski z uwagą i w skupieniu. Z szacunku nie pominęłam żadnego z licznych dokumentów, notki biograficznej, ani żadnego z tysięcy nazwisk. Jestem z siebie zadowolona, ale nie zachwycona z tej lektury.