Czas świata. Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm XV-XVIII wiek

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 ROZDZIAŁ I PODZIAŁY PRZESTRZENI I CZASU Przestrzeń i gospodarki; gospodarki-światy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Gospodarki-światy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Gospodarki-światy istniały zawsze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Reguły tendencji rozwojowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Reguła pierwsza: przestrzeń, która zmienia się powoli . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Reguła druga: dominujące miasto kapitalistyczne w centrum . . . . . . . . . . . . . . 23 Reguła druga (ciąg dalszy): jedno dominujące miasto zastępuje drugie . . . . . . . . 26 Reguła druga (ciąg dalszy i zakończenie): mniej lub bardziej pełna dominacja miast . 28 Reguła trzecia: istnieje hierarchia stref . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Reguła trzecia (ciąg dalszy): strefy à la Thünen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Reguła trzecia (ciąg dalszy): schemat przestrzenny gospodarki-świata . . . . . . . . . 32 Reguła trzecia (ciąg dalszy): strefy neutralne? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Reguła trzecia (ciąg dalszy i zakończenie): powłoka i podłoże . . . . . . . . . . . . . 36 Gospodarka-świat: pewien układ wobec innych układów . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Porządek ekonomiczny i międzynarodowy podział pracy . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Państwo: władza polityczna, władza ekonomiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Imperium i gospodarka-świat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Wojna a strefy gospodarki-świata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Społeczeństwa i gospodarka-świat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Lad kulturowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Użyteczność kategorii gospodarki-świata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Gospodarka-świat wobec podziału czasu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Rytmy koniunktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Wahania cen i przestrzenie rezonansu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 Trend sekularny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Chronologia gospodarek-światów może wiele wyjaśnić . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Cykl Kondratiewa i trend sekularny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Czy potrafimy wytłumaczyć długą koniunkturę? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 Wczoraj i dziś . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 8 Spis rzeczy ROZDZIAŁ II DAWNE GOSPODARKI EUROPEJSKIE ZDOMINOWANE PRZEZ MIASTA: PRZED I PO WENECJI Pierwsza europejska gospodarka-świat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Ekspansja europejska od XI wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Gospodarka-świat i dwubiegunowość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 Przestrzenie Północy: kariera Brugii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 Przestrzenie Północy: rozkwit Hanzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Drugi biegun Europy: miasta włoskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 Intermedium: jarmarki w Szampanii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 Stracona szansa Francji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Późno zdobyta przewaga Wenecji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Genua przeciw Wenecji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Potęga Wenecji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Gospodarka-świat z ośrodkiem w Wenecji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 Odpowiedzialność Wenecji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 Galere da mercato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 Kapitalizm w Wenecji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 A praca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 Prymat przemysłu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 Zagrożenie ze strony Turcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 Nieoczekiwana świetność Portugalii, czyli od Wenecji do Antwerpii . . . . . . . . . . . 120 Wyjaśnienie tradycyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 Nowe wyjaśnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 Antwerpia, stolica świata stworzona siłami zewnętrznymi . . . . . . . . . . . . . . 125 Etapy wielkości Antwerpii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 Pierwszy okres rozkwitu, pierwsze rozczarowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 Drugi okres powodzenia Antwerpii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 Rozwój przemysłu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 Oryginalność Antwerpii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Przywróćmy stuleciu Genueńczyków jego wymiar i znaczenie . . . . . . . . . . . . 136 „Zasłona jałowych gór” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 Działać na odległość, poza swoimi granicami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 Akrobatyczna gra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 Genua sprawuje dyskretne rządy nad Europą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 Przyczyny sukcesu Genui . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 Odwrót Genui . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 Dalsze losy Genui . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 Wróćmy do gospodarki-świata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 ROZDZIAŁ III DAWNE GOSPODARKI EUROPEJSKIE ZDOMINOWANE PRZEZ MIASTA: AMSTERDAM W Zjednoczonych Prowincjach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 Niewielki obszar ubogi z natury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 Osiągnięcia rolnictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 Gospodarka miejska na wysokich obrotach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 Spis rzeczy 9 Amsterdam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 Mozaika ludnościowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 Przede wszystkim rybołówstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 Flota Holandii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 Czy istnieje państwo Zjednoczonych Prowincji? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 Trwałość struktur wewnętrznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167 Podatki kontra biedacy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 Wobec innych państw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 Królestwo interesów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 Podbój Europy, podbój świata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176 Sprawy rozstrzygnęły się przed 1585 rokiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 Reszta Europy i kraje Morza Śródziemnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180 Holendrzy przeciw Portugalczykom: trzeba zająć pozycje przeciwnika . . . . . . . . 180 Spójność sieci wymiany imperium holenderskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185 Powodzenie w Azji, niepowodzenie w Ameryce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188 Czas walk i sukcesów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 Wielkość i upadek V.O.C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 Co spowodowało schyłek Kompanii w XVIII wieku? . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 Niepowodzenie w Nowym Świecie granicą niderlandzkich sukcesów . . . . . . . . 198 Prymat i kapitalizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 W Amsterdamie o wszystkim rozstrzygają magazyny . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 Towary i kredyt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 Handel komisowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 Racje istnienia akceptu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 Podróże pożyczek lub perwersja kapitału . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 Inna perspektywa: z dala od Amsterdamu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 Wokół Bałtyku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 Francja przeciw Holandii: nierówna walka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220 Anglia i Holandia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223 Wyjście z Europy: Archipelag Malajski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 Czy można uogólniać? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228 O upadku Amsterdamu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228 Kryzysy lat 1763, 1772–1773, 1780–1783 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 Rewolucja batawska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 ROZDZIAŁ IV RYNKI NARODOWE Jednostki elementarne, jednostki nadrzędne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 Gama przestrzeni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 Prowincjonalne przestrzenie i rynki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246 Państwo narodowe — tak, ale rynek narodowy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248 Wewnętrzne granice celne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 Przeciw apriorycznym definicjom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253 Gospodarka terytorialna, gospodarka miejska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255 Liczby i miary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258 Trzy zmienne i trzy wielkości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259 Trzy dwuznaczne pojęcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 10 Spis rzeczy Rzędy wielkości i korelacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 Dług publiczny i produkt narodowy brutto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 Inne stosunki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 Od konsumpcji do produktu narodowego brutto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270 Obliczenia Franka C. Spoonera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 Wyraziste ciągłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272 Francja ofiarą swego gigantyzmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274 Różnorodność i jedność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275 Szlaki naturalne i sztuczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279 Polityka przede wszystkim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 Nadmiar przestrzeni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 Paryż plus Lyon, Lyon plus Paryż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284 Paryż bierze górę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288 O historię różnicującą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293 Za i przeciw linii Rouen–Genewa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295 Obrzeża morskie i kontynentalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296 Miasta „innej Francji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303 Wnętrze kraju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305 Podbój wnętrza za pośrednictwem peryferii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310 Handlowa przewaga Anglii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311 Jak Anglia stała się wyspą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311 Funt szterling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314 Londyn tworzący rynek międzynarodowy i przezeń stworzony . . . . . . . . . . . . 321 Jak Anglia stała się Wielką Brytanią . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326 Wielkość Anglii i dług publiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332 Od traktatu w Wersalu (1783) do traktatu Edena (1786) . . . . . . . . . . . . . . . . 335 Statystyka wyjaśnia problem, lecz go nie rozwiązuje . . . . . . . . . . . . . . . . . 339 ROZDZIAŁ V ŚWIAT ZA CZY PRZECIW EUROPIE? Ameryka, czyli stawka nad stawkami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343 Ogrom nieprzyjaznej, a jednak sprzyjającej przestrzeni . . . . . . . . . . . . . . . . 344 Rynki regionalne czy narodowe? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345 Etapy zniewolenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348 W ślad za Europą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354 Przeciw Europie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356 Spór o przemysł . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358 Kolonie angielskie wybierają wolność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359 Spór o handel i rywalizacja handlowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363 Posiadłości hiszpańskie i portugalskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367 Nowe spojrzenie na Amerykę hiszpańską . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367 Imperium hiszpańskie zostaje ponownie wzięte w garść . . . . . . . . . . . . . . . . 371 Skarb nad skarbami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373 Ani feudalizm, ani kapitalizm? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379 Czarna Afryka w uścisku nie tylko powierzchownym . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383 Tylko Afryka Zachodnia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384 Kontynent odrębny, ale dostępny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386 Spis rzeczy 11 Od wybrzeży w głąb kontynentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389 Handel w trójkącie i „terms of trade” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391 Koniec niewolnictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393 Rosja – przez długi czas samowystarczalna gospodarka-świat . . . . . . . . . . . . . . 394 Gospodarka rosyjska szybko staje się niemal samowystarczalna . . . . . . . . . . . 394 Silne państwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396 W Rosji pogłębia się poddaństwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399 Rynek i ludność wiejska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401 Miasta, które są raczej mieścinami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404 Gospodarka-świat – tak, ale jaka? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 406 Wynaleźć Syberię . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407 Oznaki słabości i niższości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411 Cena przenikania Europy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413 Przypadek imperium tureckiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417 Podstawy gospodarki-świata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418 Miejsce Europy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421 Świat karawan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423 Długo chroniona przestrzeń morska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425 Kupcy w służbie Turków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429 Upadek gospodarczy i upadek polityczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430 Najrozleglejsza spośród gospodarek-światów: Daleki Wschód . . . . . . . . . . . . . . 432 Czwarta gospodarka-świat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435 Indie same dokonują swojego podboju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436 Złoto i srebro – siła czy słabość? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438 Wojownicze początki, czyli kupcy nie tacy jak inni . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439 Kantory, faktorie, loże, superkargo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441 Jak dotrzeć do ukrytego nurtu dziejów Dalekiego Wschodu? . . . . . . . . . . . . . 443 Indyjskie wioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444 Rzemieślnicy i przemysł . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448 Rynek krajowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454 Ciężar państwa Mogołów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455 Polityczne i inne przyczyny upadku państwa Mogołów . . . . . . . . . . . . . . . . 457 Regres Indii w XIX wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461 Indie i Chiny włączone w supergospodarkę-świat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465 Początki Malakki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467 Nowe ośrodki na Dalekim Wschodzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 473 Czy można sformułować wnioski? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475 RozDZIAŁ VI REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA I WZROST GOSPODARCZY Użyteczne porównania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478 Rewolucja: słowo złożone i wieloznaczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478 Kraje słabo rozwinięte: spojrzenie z prądem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481 Spojrzenie pod prąd: rewolucje chybione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483 Aleksandryjski Egipt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484 Pierwsza europejska rewolucja przemysłowa: konie i młyny w XI, XII i XIII wieku . 485 Zaczątki rewolucji w czasach Agricoli i Leonarda da Vinci . . . . . . . . . . . . . . 488 12 Spis rzeczy John U. Nef i pierwsza angielska rewolucja przemysłowa 1560–1640 . . . . . . . . 491 Rewolucja angielska: przegląd sektorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494 Czynnik największej wagi: angielskie rolnictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 496 Wzrost demograficzny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 501 Technika, warunek konieczny, lecz niewystarczający . . . . . . . . . . . . . . . . . 503 Nie pomniejszać rewolucji bawełnianej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 508 Zwycięstwo handlu z całym światem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511 Wzrost przewozu wewnętrznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 517 Powolna ewolucja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 522 Przekroczenie rewolucji przemysłowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 523 Różne wzrosty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 523 Jak wytłumaczyć wzrost? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 525 Wzrost gospodarczy a podział pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 526 Podział pracy: zmierzch putting out system . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 527 Przemysłowcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 529 Sektorowe podziały angielskiego społeczeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531 Podział pracy i geografia Anglii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533 Finanse i kapitalizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 535 Jak ocenić rolę koniunktury? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 542 Postęp materialny i poziom życia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 550 Tytułem wniosków: rzeczywistości historyczne i rzeczywistości współczesne . . . . . . . . 553 Długie trwanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 554 Wszechogarniające społeczeństwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 557 Czy kapitalizm zdoła przeżyć? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 560 Żeby już naprawdę skończyć: kapitalizm wobec gospodarki rynkowej . . . . . . . . 563 Przypisy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 568 Spis map i wykresów w tekście . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 625 Spis ilustracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 627 Indeks nazwisk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 631 Indeks nazw geograficznych i etnicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 647