Cormac McCarthy to nazwisko, które w świecie literatury rezonuje z siłą burzy. Jego twórczość nie przypomina niczego, co wcześniej czy później pojawiło się w literackim krajobrazie. "Droga" (*oryg. The Road) to książka, która nie tylko zyskała status arcydzieła, ale również na zawsze zmieniła sposób, w jaki postrzegamy literaturę postapokaliptyczną i samą ideę człowieczeństwa. To dzieło, które wykracza daleko poza ramy swojego gatunku, pokazując, że literatura może być czymś więcej niż tylko opowieścią o końcu świata. Może być medytacją o przetrwaniu, miłości i nadziei, nawet w obliczu absolutnej pustki.

McCarthy to jeden z tych autorów, którego twórczość albo pochłania się bez reszty, albo kompletnie odrzuca. Ja należę do tej pierwszej grupy. "Droga" była moim pierwszym spotkaniem z jego literaturą, i była to miłość od pierwszego zdania. To nie tylko książka, która porusza do głębi, ale także doświadczenie, które na zawsze zmienia sposób patrzenia na literaturę. McCarthy wprowadza nas w świat brutalny i pełen cierpienia, ale również niezwykle prawdziwy, w którym każda postać walczy o przetrwanie, a sama istota człowieczeństwa staje się pytaniem, na które nie ma jednoznacznej odpowiedzi. To opowieść, która zmusza do zastanowienia się, co naprawdę oznacza być człowiekiem, co pozostaje z naszej moralności, gdy wszystko, co znaliśmy, przestaje istnieć. "Droga" otworzyła przede mną drzwi do świata McCarthy’ego – surowego, mrocznego, ale pełnego prawdy o ludzkiej naturze, w którym zderzają się bezkompromisowa rzeczywistość i nieustanna tęsknota za czymś więcej.

 

Krótko o autorze

Cormac McCarthy to jeden z najwybitniejszych amerykańskich pisarzy współczesnych, którego twórczość wciąga, niepokoi i skłania do głębszej refleksji nad naturą człowieka, życia i śmierci. Urodził się w 1933 roku w Providence, Rhode Island, a zmarł w czerwcu 2023 roku, pozostawiając po sobie niezatarte ślady w literaturze. Jego pisarstwo było trudne, pełne mroku i kontrowersji, ale zarazem głęboko ludzkie i poruszające. McCarthy nie szukał łatwych odpowiedzi, nie oszczędzał swoich bohaterów, ani swoich czytelników. Jego książki są wymagające, ale i fascynujące, pozostawiając w czytelniku trwały ślad. McCarthy początkowo nie był szeroko znany, ale z czasem jego twórczość zyskała uznanie zarówno krytyków, jak i czytelników. Zajmował się tematami, które były tabu lub trudne do przepracowania w amerykańskiej literaturze – przemocą, moralnością, samotnością, granicami człowieczeństwa. Chociaż jego książki mają często mroczny, nihilistyczny ton, pełne są także subtelnych momentów piękna, miłości, a także refleksji nad sensem istnienia.

 

Jego debiutancka powieść „Suttree” (1979), osadzona w mrocznym, pełnym rozpaczy świecie miasta Knoxville, jest przykładem jego unikalnego podejścia do pisania: surowego, realistycznego, ale też pełnego literackiej magii. McCarthy nie szukał sensacji, a raczej starał się oddać brutalność rzeczywistości w sposób, który nie pozostawia obojętnym. Jego następne książki, jak „Dziecię Boże” (Child of God, 1973), czy „Krwawy Południk” (Blood Meridian, 1985), były jeszcze bardziej wymagające – pełne przemocy, brutalnych obrazów, które miały za zadanie zmusić czytelnika do konfrontacji z najciemniejszymi aspektami ludzkiej natury.

 

„Krwawy Południk” jest uważany za jedno z najważniejszych dzieł McCarthy'ego, a także jedną z najważniejszych powieści współczesnych. To opowieść o brutalności, okrucieństwie, wojnie, ale także o metafizycznej walce o sens i moralność w świecie bez wyraźnego porządku. Postać Glantona, głównego bohatera, który staje się symbolem amerykańskiego „człowieka bez skrupułów”, pokazuje, jak łatwo w chaosie stracić swoje człowieczeństwo.

 

Przełomem w jego karierze była jednak powieść „Droga” (The Road, 2006), która zdobyła liczne nagrody, w tym National Book Award i Pulitzer Prize for Fiction. Ta apokaliptyczna opowieść o ojcu i synu, którzy przemierzają zniszczony świat, poruszała temat ludzkości, nadziei i miłości w kontekście końca świata. „Droga” to książka pełna ciszy, w której każde słowo jest na wagę złota. To powieść, która wykracza poza literaturę post-apokaliptyczną, dotykając głęboko uniwersalnych pytań o sens życia, o to, co pozostaje, gdy wszystko inne umiera.

W swojej twórczości McCarthy konsekwentnie stosował oszczędny styl – jego książki są pełne minimalizmu, a zdania są krótkie, często pozbawione interpunkcji. To styl, który nie tylko odzwierciedlał atmosferę jego książek, ale również wymuszał na czytelniku głębsze zastanowienie się nad każdym słowem, każdym zdaniem. McCarthy w literaturze postawił na surowość i precyzję, a jego język, choć trudny, jest głęboko emocjonalny i pełen znaczenia. Pomimo swojej popularności, McCarthy pozostawał postacią enigmatyczną. Unikał rozgłosu, rzadko udzielał wywiadów, a o jego życiu prywatnym wiadomo było niewiele. Jego twórczość jest jednak pełna osobistych, niemal filozoficznych pytań o to, czym jest człowieczeństwo, jak radzimy sobie z cierpieniem i śmiercią, i jak szukamy sensu w świecie, który nie zawsze go oferuje.

Powieści McCarthy’ego to wstrząsające portrety ludzi w ekstremalnych sytuacjach – w czasie wojny, w czasie apokalipsy, w świecie, gdzie granice moralności są płynne. Jego pisarstwo jest pełne przemocy, ale także pełne delikatności, bo mimo wszystko nie rezygnuje z nadziei. Czymś, co wyróżnia McCarthy'ego na tle innych współczesnych autorów, jest jego zdolność do uchwycenia tej subtelnej równowagi między brutalnością a ludzkością, między ciemnością a światłem.

Po jego śmierci w 2023 roku pozostaje wiele niewyjaśnionych kwestii dotyczących jego życia, ale jedno jest pewne – McCarthy był pisarzem, którego literatura na zawsze odmieniła oblicze współczesnej powieści amerykańskiej. Jego prace to nie tylko literatura, to także filozofia życia i śmierci, której nie sposób łatwo zapomnieć.

 

 

McCarthy jako filozof

 

Cormac McCarthy, choć znany przede wszystkim jako mistrz słowa i opowieści, jest również pisarzem, który w swoich książkach prowokuje do głębokiej refleksji filozoficznej. Jego proza nie jest tylko opowieścią o świecie, ale i o tym, co stanowi jego fundamenty – o moralności, człowieczeństwie, sensie życia i śmierci. McCarthy nie daje prostych odpowiedzi, raczej stawia pytania, które zmuszają czytelnika do zastanowienia się nad najgłębszymi tajemnicami egzystencji. Jego książki są pełne dialogów, które wcale nie muszą być głośne, by wywoływały potężne wrażenie. Każde słowo w jego powieściach jest oszczędne, przemyślane, a jednak kryje w sobie złożoność i bogactwo. McCarthy, w sposób niemal filozoficzny, bada granice moralności i człowieczeństwa w kontekście ekstremalnych sytuacji. Jego powieści często osadzone są w światach, gdzie cywilizacja upadła, a zasady moralne, społeczne czy religijne zostały zniszczone. W takich warunkach pojawia się pytanie, czy człowiek nadal może być dobry, czy zachowuje swoją godność, czy wreszcie – czy w ogóle ma sens?

W „Krwawym Południku” McCarthy stawia pytanie o sens wojny, przemocy, okrucieństwa, które stają się codziennością. Choć na pierwszy rzut oka książka jest brutalną opowieścią o Dzikim Zachodzie, to tak naprawdę jest to rozprawa na temat natury zła i człowieka, który w jego cieniu próbuje szukać sensu. W „Drodze”, powieści apokaliptycznej o ojcu i synu, McCarthy zmusza nas do konfrontacji z ideą Boga i jego nieobecności. Czy miłość, odpowiedzialność, troska o drugiego człowieka mogą przetrwać w świecie, gdzie wszystkie struktury społeczne upadły, a życie straciło sens?

 

McCarthy eksploruje również pytanie o to, czy w świecie pozbawionym Boga, w świecie, gdzie religijne i moralne filary zostały zawalone, wciąż można znaleźć jakiekolwiek stałe punkty odniesienia. Postacie w jego książkach, zwłaszcza w „Drodze”, to ludzie, którzy nie mają nic oprócz siebie nawzajem, a ich podróż przez zniszczony świat staje się metaforą szukania sensu w świecie, który zdaje się go nie oferować. Ojciec, choć nie ma żadnej obietnicy o ocaleniu, dalej walczy o życie swojego syna. W „Drodze” zderzają się brutalne pytania o wiarę i człowieczeństwo, a McCarthy w sposób bezlitosny pokazuje, jak te kwestie przeplatają się w codziennej walce o przetrwanie. Jego literatura to coś więcej niż tylko opowieść o ludziach w ekstremalnych sytuacjach. Jego książki to wyraz głębokiej refleksji nad naturą istnienia, nad tym, co czyni nas ludźmi, gdy wszystko inne zniknie. Jego postacie stają się uosobieniem fundamentalnych pytań o życie, o granice dobra i zła, o to, co zostaje, gdy wszystko inne umiera.

Pytania o sens, moralność, życie, miłość, to pytania, które McCarthy stawia w niemal każdej swojej książce. Nie daje jednak gotowych odpowiedzi, zostawia nas z niepokojem i brakiem rozstrzygnięć, które są bardziej realistyczne i zgodne z naszą własną egzystencją. Jego pisarstwo jest jak filozoficzna rozprawa, która nie daje odpowiedzi, ale otwiera przestrzeń do głębszego zrozumienia tego, kim jesteśmy, i co się dzieje, gdy zapytamy o najgłębsze tajemnice życia. W tej pustce, w tej ciszy, w tej nieodpowiedzi, McCarthy znajduje sposób, by poruszyć coś nieuchwytnego – coś, co pozostaje w nas na długo po odłożeniu książki.

 

O czym tak naprawdę jest "Droga"

 

"Droga" to powieść, która na pierwszy rzut oka może wydawać się opowieścią o post-apokaliptycznym świecie, gdzie zniszczenie, ciemność i brutalność dominują nad życiem. W istocie jednak McCarthy stworzył dzieło głęboko humanistyczne, w którym centralną rolę odgrywa relacja między ojcem a synem, a nie sama katastrofa, która doprowadziła do zniszczenia świata.

Apokalipsa jako tło, a nie centrum

Zniszczony świat, który poznajemy w "Drodze", jest przedstawiony w sposób minimalny i oszczędny. McCarthy celowo nie wyjaśnia, co dokładnie spowodowało katastrofę. To, czy była to wojna nuklearna, ekologiczna zagłada, czy inna katastrofa, nie ma większego znaczenia. W ten sposób autor odrzuca szczegóły, które mogłyby zdominować fabułę i przekierować uwagę czytelnika na zewnętrzne aspekty. Zamiast tego McCarthy koncentruje się na tym, co naprawdę ważne w obliczu ostatecznego kryzysu – na egzystencji jednostki, relacjach międzyludzkich i emocjach, które mogą przetrwać, nawet w najbardziej beznadziejnym świecie.

W świecie "Drogi" nie ma miejsca na komfort, ciepło, a nawet podstawowe bezpieczeństwo. Wędrujący ojciec i syn żyją w ciągłym niebezpieczeństwie, nie tylko ze strony dzikiej przyrody i zrujnowanych miast, ale również innych ocalałych, którzy mogą stanowić zagrożenie. Brutalność i bezwzględność są na porządku dziennym, a jednak to nie one są głównym tematem książki. "Droga" to przede wszystkim opowieść o przetrwaniu nie tylko fizycznym, ale i emocjonalnym, o próbach zachowania człowieczeństwa w świecie, który zdaje się go całkowicie pozbawiać.

Relacja ojca i syna – centrum emocjonalne powieści

W tym brutalnym świecie "Drogi" najważniejszą wartością staje się relacja między ojcem a synem. McCarthy w mistrzowski sposób pokazuje, jak głęboka może być miłość rodzicielska, nawet w obliczu nieznanego, ostatecznego końca. Ojciec i syn wędrują przez świat pełen zniszczeń, ale ich wzajemna troska staje się dla nich oparciem i nadzieją.

Ojciec, choć sam nieprzygotowany na to, co czeka go w tym świecie, stara się być opoką dla swojego syna. Jego miłość jest silniejsza od strachu i zmęczenia, które towarzyszą im przez całą podróż. Syn, choć jeszcze dziecko, również stara się zrozumieć, czym jest życie i przetrwanie w tak ekstremalnych warunkach. Jednak jego niewinność kontrastuje z brutalnością otaczającego ich świata, co dodatkowo podkreśla wagę tej relacji – jest to relacja, która staje się ostatnią ostoją człowieczeństwa.

Miłość jako forma oporu

Choć "Droga" jest pełna brutalnych scen, to właśnie miłość ojca do syna staje się formą oporu wobec apokalipsy. McCarthy pokazuje, że nawet w najbardziej beznadziejnym i zniszczonym świecie, w którym każda nadzieja zdaje się być zgaszona, miłość i troska o drugiego człowieka mogą stanowić coś ocalającego. Ojciec nie tylko stara się zapewnić synowi przetrwanie, ale również stawia go w centrum swoich pragnień i nadziei – chce, by jego syn nie tylko przeżył, ale również miał szansę na lepsze życie, w świecie, który zdaje się nie oferować już żadnej przyszłości.

McCarthy nie idealizuje tej miłości – jest ona pełna lęku, wątpliwości, a czasami beznadziei. Jednak to właśnie ta miłość, przekazywana przez ojca i odbierana przez syna, jest jedynym fundamentem, który pozwala im stawić czoła zniszczeniu, które ich otacza. To nie jest miłość, która zmienia świat, ale miłość, która pozwala jej bohaterom przetrwać w tym świecie.

Symbolika i głębsze przesłanie

"Droga" jest również książką pełną symboliki, której celem jest ukazanie, jak ważne w życiu ludzkim są wartości takie jak miłość, nadzieja, odpowiedzialność i troska o innych, nawet w najtrudniejszych warunkach. W tej apokaliptycznej scenerii McCarthy przedstawia świat, w którym ludzka solidarność i miłość stają się jedynymi wartościami, które nie podlegają zniszczeniu.

W końcu, chociaż ojciec i syn wędrują przez świat, który wydaje się pozbawiony nadziei, to w ich wzajemnej relacji można dostrzec iskrę nadziei – nie nadziei na przyszłość tego zniszczonego świata, ale nadziei na to, że człowieczeństwo, miłość i dobroć mogą przetrwać, mimo wszelkich przeciwności.

 

Styl, który poraża prostotą

 

To, co urzekło mnie w "Drodze", to oszczędny styl McCarthy'ego. Jednym z najistotniejszych elementów, które nadają "Drodze" jej unikalny charakter, jest właśnie styl, którym posługuje się Cormac McCarthy. Jego proza jest surowa, oszczędna i absolutnie nieprzeładowana zbędnymi słowami. Wyróżnia się nie tylko minimalizmem, ale także niesamowitą mocą, którą ten minimalizm posiada. McCarthy, poprzez rezygnację z interpunkcji, długie zdania i brak ozdobników, tworzy język, który nie tylko odzwierciedla brutalny, post-apokaliptyczny świat, ale i emocje bohaterów – ich walkę o przetrwanie, tęsknotę, miłość i nadzieję.

Surowość i siła wyrazu

Styl McCarthy’ego w "Drodze" nie jest przypadkowy. Każde słowo jest starannie dobrane, by jak najlepiej oddać uczucia bohaterów i atmosferę otaczającego ich świata. Zredukowana do minimum forma narracji pozwala czytelnikowi skupić się na samym rdzeniu opowieści: na emocjach, które przenikają przez każdą stronę. W tej książce język nie jest tylko środkiem do przekazania fabuły – jest on niemal osobnym bohaterem, który w sposób subtelny, ale potężny, oddaje całą istotę tej historii.

Rezygnacja z interpunkcji to jeden z najbardziej uderzających aspektów stylu McCarthy’ego. W większości książek interpunkcja służy jako narzędzie porządkujące, pomagające w interpretacji tekstu. U McCarthy’ego jest inaczej – brak przecinków, kropek i myślników zmusza czytelnika do pełnego zaangażowania się w lekturę. To sprawia, że tekst staje się bardziej "żywy", niemal fizyczny – jest jakby jednym, nieprzerwaną strumieniem myśli, który płynie przez kartki książki. Każde zdanie staje się wyrazem cierpienia, nadziei, strachu i miłości.

Prosto, ale głęboko

To również przykład perfekcyjnej oszczędności. Nie ma tu miejsca na zbędne słowa – każde zdanie jest wyważone, nie ma w nim nic przypadkowego. Jego język przypomina coś wykutego w kamieniu, trwałego, jakby sama forma była świadectwem tego, co niemożliwe do zapomnienia. Tak jak świat w "Drodze" jest zniszczony, tak i słowa, które go opisują, są odarte z wszystkiego, co nieistotne. McCarthy nie ozdabia rzeczywistości, ale przez swoją prostotę potrafi wykrzesać z niej ogromną głębię.

Każde zdanie wydaje się być jakby próbą uchwycenia istoty ludzkiego doświadczenia w najbardziej surowej, ale i prawdziwej formie. Nie ma tu miejsca na zbędne ozdobniki. McCarthy nie używa słów, by "upiększyć" rzeczywistość – on po prostu pokazuje ją w jej najczystszej postaci. I właśnie ta prostota sprawia, że jego teksty potrafią poruszyć, zostawić w czytelniku głębokie ślady, które nie znikają nawet po zamknięciu książki.

Głębia emocji w minimalistycznej formie

Styl McCarthy’ego jest także doskonałym narzędziem do wyrażenia emocji. Jego oszczędność i prostota sprawiają, że każda scena, nawet jeśli opisuje coś pozornie banalnego, jest naładowana emocjonalnym ładunkiem. W "Drodze" brutalna rzeczywistość nie potrzebuje wielu słów – jest zrozumiana przez sposób, w jaki McCarthy o niej pisze. Jego proza nie jest wygładzona, ale raczej surowa, jak uderzenie młotem w kamień, które zostawia trwały ślad.

Brak ozdobników i interpunkcji nie sprawia, że książka staje się trudniejsza w odbiorze. Wręcz przeciwnie – ten sposób narracji sprawia, że każde słowo, każda przerwa, każde zdanie nabiera dodatkowej wagi. Emocje bohaterów – ich lęk, miłość, poświęcenie – są wyrażone w sposób bardzo bezpośredni, a jednocześnie pełen subtelności. McCarthy nie pozwala czytelnikowi uciec od tych emocji, zmuszając do głębszego zrozumienia i odczuwania ich w każdym słowie.

 

 

 

Prosty język, wielka siła

 

McCarthy wykreował język, który jest tak prosty, że niemal surowy, ale jednocześnie wypełniony głębokimi emocjami i znaczeniem. To właśnie ta prostota sprawia, że jego styl jest tak poruszający. Słowa nie zakrywają rzeczywistości, nie dodają jej piękna czy ornamentów – one po prostu ją pokazują w jej najczystszej postaci. W świecie, w którym wszystko jest zniszczone i pozbawione nadziei, to właśnie język McCarthy’ego staje się symbolem ostatniej siły, jaką może mieć człowiek: siły wytrwania, siły miłości, siły człowieczeństwa.

Jednym z kluczowych elementów twórczości Cormaca McCarthy'ego, a szczególnie w "Drodze", jest sposób, w jaki portretuje ludzi. Jego bohaterowie są niezwykle ludzkimi postaciami, nieidealnymi, pełnymi sprzeczności, emocji i wątpliwości. McCarthy nie boi się ukazywać ich w najgorszych momentach, kiedy ich człowieczeństwo zostaje wystawione na próbę, ale jednocześnie nie odbiera im tej godności, nie redukuje ich do czystych instynktów czy bezwzględnych zbrodni. W "Drodze" nie chodzi o to, by stworzyć postaci bohaterów w tradycyjnym sensie, ale raczej by pokazać ludzi w najbardziej ekstremalnych okolicznościach, zmuszeni do podejmowania najtrudniejszych wyborów.

Ojciec – człowiek na granicy

Ojciec w "Drodze" to postać, która wydaje się być zmieniona przez świat, w którym przyszło jej żyć, ale wciąż pozostaje człowiekiem, pełnym miłości, lęku, nadziei i odpowiedzialności. Jego walka o przetrwanie w apokaliptycznym świecie nie jest tylko zmaganiem z brakiem jedzenia, niebezpieczeństwem czy przemocy. To także walka o zachowanie człowieczeństwa i wartości, które w takim świecie wydają się nie mieć żadnego sensu. W jego działaniach niejednokrotnie pojawiają się dylematy moralne – zmuszony do podejmowania decyzji, które balansują na granicy tego, co uznaje się za moralne. Z jednej strony troska o syna jest absolutnym priorytetem, a ojciec gotów jest zrobić wszystko, by go ochronić. Z drugiej strony niejednokrotnie zmusza się do działań, które są trudne do zaakceptowania z moralnego punktu widzenia. Na przykład, zmuszony do konfrontacji z innymi ocalałymi, nie waha się użyć przemocy, aby ocalić życie swojego dziecka.

McCarthy w tej postaci nie tworzy bohatera w klasycznym rozumieniu tego słowa. Ojciec nie jest czystym symbolem dobra, ale człowiekiem, który staje przed wyborami, w których tradycyjnie rozumiane zasady moralne i etyczne mogą nie przynieść odpowiedzi. To postać, która zmusza czytelnika do zastanowienia się, co naprawdę oznacza „dobro” i „zło” w obliczu katastrofy, w której ostatecznym celem jest przetrwanie. Działania ojca w "Drodze" uczą, że dobro nie zawsze przyjmuje formy, które są jednoznacznie „czyste” czy „idealne”. Czasami dobro jest wyrażone przez brutalność, przez poświęcenie, przez decyzje, które w normalnym świecie byłyby absolutnie nieakceptowalne. McCarthy pokazuje, że człowiek nie zawsze postępuje zgodnie z moralnością, którą znamy, ale to nie oznacza, że traci swoje człowieczeństwo. Wręcz przeciwnie – jego człowieczeństwo może przejawiać się właśnie w tych trudnych, złożonych wyborach.

Z perspektywy ojca, każda jego decyzja, nawet jeśli wiąże się z przekroczeniem granic, ma na celu jedno – ochronę syna, który jest w tym nowym, brutalnym świecie jedyną wartością, którą warto bronić. W obliczu zniszczenia świata, syn staje się dla ojca ostoją, symbolem nadziei i sensu życia, choć sam ojciec jest świadom, że ta walka jest beznadziejna. Ostatecznie to, co wydaje się być egoistycznym aktem przetrwania, może mieć w sobie głębokie, niezatarte elementy miłości i troski.

Przemiany moralności

McCarthy w "Drodze" daje przestrzeń na to, by czytelnik zastanowił się nad tym, co tak naprawdę oznacza moralność w skrajnych warunkach. Dylematy ojca – czy ratować siebie kosztem innych, czy też walczyć o zachowanie człowieczeństwa za wszelką cenę – stają się dla czytelnika ogromnym wyzwaniem. McCarthy nie daje prostych odpowiedzi na pytanie o moralność, ale pokazuje, że życie w obliczu apokalipsy wymusza na ludziach podejmowanie decyzji, które są równocześnie niezbędne do przetrwania i, paradoksalnie, mogą być wyrazem najwyższych wartości.

Ojciec, mimo że nie zawsze postępuje zgodnie z moralnością w tradycyjnym sensie, jest postacią pełną poświęcenia. Wydaje się, że jego największym celem jest nie tylko ochronić życie syna, ale również przekazać mu pewne wartości – nadzieję, miłość, niezłomność – które mogą, choć w małym stopniu, pomóc w odnalezieniu sensu życia po katastrofie. Nawet jeśli synowi nie uda się przeżyć w tym świecie, ojciec stara się przygotować go na to, by mógł kiedyś dźwignąć „iskrę” człowieczeństwa, która wciąż tkwi w ludziach, nawet w najbardziej beznadziejnych czasach.

Odbicie ludzkiej natury

McCarthy w "Drodze" przedstawia ludzi nie jako archetypowe postacie, ale jako istoty z krwi i kości, które w trudnych momentach pokazują całą złożoność ludzkiej natury. Widzimy ich w ich najgorszych chwilach, ale nie tracą oni w oczach czytelnika swojej wartości. McCarthy portretuje ludzi, którzy w obliczu zagłady nie rezygnują ze swojej tożsamości, nawet jeśli ich wybory są skomplikowane i niejednoznaczne. Dla ojca w "Drodze" najważniejsze jest nie tylko przeżycie, ale także przekazanie synowi jakiejś formy wartości, która pomimo zniszczenia świata, pozwoli zachować człowieczeństwo.

 

Kolejne kroki w mroczny świat

 

Po "Drodze" wejście głębiej w świat Cormaca McCarthy’ego to jak podróż coraz dalej w ciemność, która nie tyle straszy, co fascynuje. Jego kolejne powieści otwierają przed czytelnikiem zupełnie nowe przestrzenie – równie brutalne, równie niepokojące, ale też głęboko refleksyjne. McCarthy nie tworzy książek "do przeczytania" – on tworzy doświadczenia. I każde z nich zostawia w czytelniku coś nieodwracalnego.

 

"To nie jest kraj dla starych ludzi" – moralność, która nie nadąża

Ta powieść wciąga jak thriller, ale zostaje z człowiekiem jak filozoficzna przypowieść. McCarthy znów sięga po motyw bezwzględnego świata – tym razem nie po zagładzie, ale wciąż nie do końca cywilizowanego, gdzie prawo i sprawiedliwość to tylko konstrukcje, które już nie przystają do rzeczywistości.

Anton Chigurh, z jego lodowatym spojrzeniem i fatalistycznym podejściem do życia, to postać, która doskonale ucieleśnia chaos. Nie jest po prostu czarnym charakterem – jest czymś pierwotnym, jakby uosabiał ślepą siłę losu. W jego rękach moneta staje się narzędziem losu, a życie człowieka zależy od jednego rzutu – to przerażające, ale i głęboko symboliczne.

Z kolei szeryf Bell, zmęczony, bezradny, to figura człowieka, który nie rozumie już świata, w którym przyszło mu działać. Jego wewnętrzne monologi – spokojne, melancholijne, pełne rozczarowania – są jak echo moralności, która została w tyle. To książka o tym, że zło nie zawsze ma przyczyny, nie zawsze da się je zatrzymać – i że być może nie mamy już narzędzi, by się z nim mierzyć.

 

"Krwawy Południk" – przemoc jako element pejzażu

Jeśli "Droga" była jak wędrówka przez popioły, a "To nie jest kraj..." jak chłodne spojrzenie na upadek zasad, to "Krwawy Południk" to już niemal biblijna apokalipsa. Ta powieść nie tyle mówi o przemocy, co jest przemocą. Każde zdanie pulsuje brutalnością, każde zdarzenie zdaje się potwierdzać, że człowiek od zawsze był istotą zdolną do rzeczy niewyobrażalnych – i że ta zdolność nie potrzebuje usprawiedliwienia.

Postać Sędziego Holdena to jedno z najbardziej enigmatycznych i złowrogich literackich wcieleń zła. Erudyta, filozof, gigant o niemal boskich cechach, który tańczy wśród zgliszczy ludzkiej cywilizacji, recytując traktaty o naturze wojny. Jego obecność w książce przytłacza – nie daje szans na interpretację jednoznaczną. On nie jest tylko symbolem zła – on jest metafizycznym pytaniem o sens istnienia w świecie, w którym wojna jest prawem, nie wyjątkiem. Czyta się to z trudem – bo McCarthy nie oszczędza ani bohaterów, ani czytelnika. Ale jeśli dać się tej powieści pochłonąć, odkrywa się pod powierzchnią brutalności coś głębszego: gorzką medytację nad historią, nad naturą człowieka i nad tym, co pozostaje, gdy opadnie dym.

 

Literatura jak żywioł

 

Zarówno "To nie jest kraj dla starych ludzi", jak i "Krwawy Południk" pokazują McCarthy’ego jako pisarza totalnego – kogoś, kto nie uznaje kompromisów, kto nie tworzy dla przyjemności czytelnika, ale raczej po to, by poruszyć najgłębsze warstwy naszego człowieczeństwa. To nie są książki do szybkiego przeczytania – to książki, które trzeba przetrawić. Czasem nawet przecierpieć.

Ale kiedy już się przez nie przejdzie, nie sposób patrzeć na literaturę tak samo. Z każdą kolejną książką McCarthy prowadzi coraz dalej – od emocjonalnej intymności "Drogi", przez chłodną analizę moralności w "To nie jest kraj…", aż po metafizyczne rozważania w "Krwawym Południku". To pisarz, który pokazuje, że literatura może nie tylko wzruszać czy bawić, ale przede wszystkim – drążyć. Zostawia nas z pytaniami, które być może nigdy nie znajdą odpowiedzi. Ale może właśnie o to chodzi.

 

Światło w ciemności

 

Cormac McCarthy potrafi pisać o świecie, w którym wszystko wydaje się stracone, a mimo to nie zostawia czytelnika w absolutnej rozpaczy. Jego literatura nie daje łatwych pocieszeń, ale też nie odbiera nadziei całkowicie. Przez gęste warstwy brutalności i chłodu, między kolejnymi aktami przemocy i obojętnością losu, przebijają się drobne przebłyski czegoś głębszego – czegoś, co można nazwać światłem. To może być spojrzenie ojca na syna, cisza między postaciami, wspomnienie miłości, albo nawet świadomość własnej odpowiedzialności w świecie, który się rozpadł.

McCarthy pokazuje, że światło nie zawsze musi przychodzić w formie zwycięstwa czy katharsis. Czasami jest to po prostu akt trwania – uporu, by nie poddać się zepsuciu, by nadal nieść „ogień”, jak w "Drodze". To światło nie wybiela mroku, ale go nieco oswaja. Jest jak lampa naftowa w środku burzy – niewystarczająca, by pokazać całą drogę, ale wystarczająca, by iść dalej. W "Krwawym Południku" ta iskra bywa niemal niewidoczna, ukryta gdzieś głęboko, ledwo wyczuwalna. W "To nie jest kraj..." jest to może zmęczony głos szeryfa, który mimo wszystko próbuje rozumieć, nie osądzając. McCarthy nie sugeruje, że dobro zwycięży. Ale przypomina, że może przetrwać — nie jako triumf, lecz jako akt woli, jako codzienny wybór.

I to właśnie sprawia, że jego książki, mimo całego ich ciężaru, zostają z nami. Bo w McCarthy’ego mroku nie chodzi o beznadzieję. Chodzi o to, by znaleźć sens tam, gdzie sens już dawno przestał obowiązywać.

 

Dlaczego pokochałam jego pisanie?

 

Czytając McCarthy’ego, czuję, że obcuję z literaturą, która nie boi się bólu. Nie ucieka przed tym, co trudne, brzydkie, niewygodne. To pisarstwo bez kompromisów — surowe, ascetyczne, a jednocześnie głęboko poruszające. Nie ma tu zbędnych ozdobników, nie ma sztucznych fabularnych zwrotów. Zamiast tego dostaję tekst, który trafia prosto w sedno — bez ostrzeżenia, bez taryfy ulgowej.

Pokochałam McCarthy’ego za jego odwagę w pokazywaniu świata takim, jakim bywa naprawdę — bez filtra, bez moralizowania. Za bohaterów, którzy nie są ani dobrzy, ani źli, tylko skomplikowani, ludzcy, boleśnie prawdziwi. Za język, który potrafi być jednocześnie brutalny i poetycki, jakby każde słowo było starannie wyrzeźbione, a nie po prostu napisane.

To pisanie, które prowokuje, otwiera rany, ale też zostawia ślad. Nie tylko intelektualny, ale emocjonalny, cielesny wręcz. McCarthy nie daje gotowych odpowiedzi, ale stawia pytania, które długo rezonują gdzieś pod skórą. To nie jest literatura, którą się tylko czyta — to literatura, którą się przeżywa. I właśnie dlatego zostaje. I może właśnie dlatego "Droga" stała się dla mnie tak ważna. To nie tylko powieść o przetrwaniu w świecie po katastrofie. To książka o miłości, która nie zna kompromisów. O walce, która nie ma celu poza samym istnieniem. O świecie, który się skończył, ale w którym warto jeszcze być dobrym człowiekiem.

 

Cytaty, który zapadły mi w pamięć

 

„Nosimy ogień.”

Ten cytat wraca do mnie najczęściej. Krótkie zdanie, a w nim wszystko: miłość, wiara, nadzieja, godność. Ogień to symbol dobra, które trzeba chronić nawet wtedy, gdy wszystko inne przestało mieć znaczenie. To odpowiedzialność – wobec siebie, wobec dziecka, wobec resztek świata.

 

„Zapominamy to, co chcemy pamiętać, a pamiętamy to, o czym chcielibyśmy zapomnieć.”

To zdanie boli. Bo właśnie tak działa pamięć w świecie po końcu świata. Nie daje ulgi. Zostawia te obrazy, które wciąż krwawią – nawet jeśli człowiek chce już tylko iść dalej.

 

„Byli dobrzy i nosili ogień.”

McCarthy nie potrzebuje wielu słów, żeby powiedzieć coś głęboko poruszającego. Dobro nie zawsze ma wielką formę. Czasem wystarczy tylko tyle: być dobrym i nieść ogień. To wystarczy, żeby nadać sens krokom w popiołach.

 

„Jeśli on nie jest Słowem Bożym, to Bóg nigdy nie przemówił.”

Ojciec mówi to o swoim synu – i to jedno z najpiękniejszych wyznań miłości w literaturze. Bez religijnej dosłowności, bez patosu. Po prostu: jeśli gdzieś jeszcze istnieje świętość, to właśnie w tym dziecku, w jego obecności, w jego istnieniu.

„Kiedyś byliśmy ludźmi, prawda?”

Pytanie, które pada gdzieś po drodze, między ruinami. I nie chodzi tylko o to, czy jeszcze potrafimy współczuć czy kochać. Chodzi o pytanie podstawowe: czy jeszcze jesteśmy ludźmi, kiedy świat przestaje być ludzki?

---

Droga jest pełna ciszy i pustki – ale między zdaniami dzieje się więcej niż w niejednej epopei. I może właśnie dlatego każde słowo zostaje.

 

Powrót do lektury

 

Po lekturze tej książki długo nie mogłam przestać o niej myśleć. Zaczęłam czytać ją po raz drugi i trzeci. I za każdym razem to była zupełnie inna opowieść, choć słowa się nie zmieniały. McCarthy pisał z taką precyzją, że wystarczyło przesunąć akcent, przeczytać dialog wolniej albo spojrzeć na zdanie z innej strony – i nagle odkrywałam coś nowego.

Te dialogi, które na początku wydawały się niemal dziecinne w swojej prostocie, zaczęły żyć drugim życiem. Między „tak” i „dobrze” czaiły się strach, opieka, wyczuwalna miłość. Ojciec, który nie zawsze wie, co powiedzieć, ale zawsze wie, że musi mówić. Syn, który ufa, choć nic już nie jest pewne. I milczenie – najczystsza forma ich więzi. W tym milczeniu nie ma chłodu. Jest obecność. Jest uważność. Jest wszystko, co między ludźmi najważniejsze, kiedy nie da się już niczego naprawić, tylko iść dalej. McCarthy nie opisuje tej relacji – on ją pokazuje. Bez ozdobników, bez komentarza, bez prób wzruszania na siłę. Właśnie dlatego jest tak poruszająca. To nie jest relacja idealna. Ojciec bywa surowy, czasem zbyt ostry, czasem bezradny. Ale zawsze obecny. Zawsze gotowy dać wszystko, co zostało. I właśnie ta nieidealność czyni ją tak prawdziwą. Nie potrzebujemy wielkich deklaracji, kiedy każde spojrzenie, każdy gest, każda decyzja mówią jedno: jesteś dla mnie wszystkim.

Wracając do Drogi, czułam, że nie czytam już powieści o końcu świata, tylko intymny zapis miłości — tej najprostszej i najtrudniejszej zarazem. Miłości, która nie potrzebuje słów.

 

Ekranizacja "Drogi" – Filmowa adaptacja książki

 

Kiedy przeczytałam „Drogę”, z pewnością nie byłam jedyną osobą, która zastanawiała się, jak ta surowa, postapokaliptyczna opowieść o przetrwaniu może zostać przeniesiona na ekran. W 2009 roku, w reżyserii Johna Hillcoata, miała miejsce ekranizacja tej książki, która zachwyciła wielu widzów, ale również wywołała spore kontrowersje. Film, podobnie jak książka, jest surowy, pozbawiony złudzeń i pełen emocji, które ciężko ująć w słowach.

Główne role w filmie odegrali Viggo Mortensen, który wcielił się w postać ojca, oraz Kodi Smit-McPhee, który zagrał jego syna. Ich występy to absolutne mistrzostwo, które nadało ekranizacji dodatkową głębię i sprawiło, że widzowie mogli poczuć się tak, jakby sami byli częścią tej podróży przez zniszczony świat.

Film bardzo wiernie oddaje nastrój książki, choć trzeba przyznać, że pewne aspekty zostały nieco uproszczone lub zreinterpretowane, aby dostosować je do formy filmowej. Jednym z głównych wyróżników filmu jest jego minimalizm — podobnie jak w literaturze McCarthy'ego, ekranizacja nie marnuje czasu na zbędne wątki czy efekty specjalne. Zamiast tego skupia się na emocjach, które stają się głównym motorem napędowym całej historii.

Pomimo tego, że ekranizacja nie mogła w pełni oddać wszystkich niuansów książki, udało jej się uchwycić to, co najważniejsze: emocjonalny ładunek, który towarzyszy całej opowieści. Kluczową sceną, która zapada w pamięć, jest ta, w której ojciec i syn znajdują resztki jedzenia — chwilowa ulga w morzu beznadziei, ale też potwierdzenie, że życie, mimo wszystko, ma jeszcze jakieś momenty ludzkości. Film w reżyserii Hillcoata jest wierną próbą przeniesienia książki na ekran, choć jak każda adaptacja, pozostaje też osobnym dziełem. Warto zauważyć, że choć filmowa wersja „Drogi” jest niezwykle dramatyczna i poruszająca, to wciąż nie jest to łatwa do strawienia historia. Zresztą, podobnie jak w książce, „Droga” filmowa nie szuka łatwych odpowiedzi ani moralnych pocieszeń — pozostawia widza z uczuciem niepokoju i pytaniami, które nie dają spokoju.

Nie każdemu przypadł do gustu ten sposób opowiadania historii w kinie, ale dla mnie film jest nie tylko udaną ekranizacją, ale także samodzielnym, głęboko poruszającym dziełem. To doświadczenie, które zmusza do refleksji i – podobnie jak książka – zostaje w pamięci na długo.

 

 

---

 

Kiedy ktoś pyta mnie, dlaczego warto czytać McCarthy’ego, odpowiadam: bo to pisarz prawdy. Nie tej wygodnej, ale tej trudnej. Pokazuje życie takim, jakie bywa. Bez filtrów, bez ozdobników. Ale też z ogromną czułością dla człowieka. W "Drodze" jest scena, w której ojciec i syn znajdują schronienie i jedzenie. To jeden z nielicznych momentów ulgi. I choć wiadomo, że nie potrwa długo, to daje nadzieję. Właśnie takich chwil szukam w literaturze.

McCarthy nie ucieka od mroku, od brutalnych prawd o człowieku, ale potrafi dostrzec w tej ciemności momenty światła. W jego książkach nie ma prostych rozwiązań. Nigdy nie podaje gotowych odpowiedzi. Pozostawia cię z pytaniami, z niepokojem, z niepewnością. I właśnie dlatego jego literatura jest tak wciągająca, tak trudna do zapomnienia.

Na koniec chcę powiedzieć: McCarthy to nie jest pisarz dla każdego. Ale jeśli już znajdziesz z nim wspólny język, to masz przed sobą literacką przygodę życia. "Droga" była dla mnie początkiem tej podróży. A teraz, po latach, czuję, że wciąż w niej trwam. Bo są tacy autorzy, którzy nie kończą się wraz z ostatnią stroną książki. Oni zostają z tobą. I do nich właśnie należy Cormac McCarthy.