Utwór powstał w dziewiętnastowiecznej Rosji i jest przykładem duchowości rosyjskiej tamtych czasów. Nie wiadomo czy jest to wyznanie kogoś rzeczywiście żyjącego w Rosji, czy Pielgrzym jest postacią fikcyjną. Jeżeli był to rzeczywisty pielgrzym, to mógł to być niejaki Nemytow, chłop z guberni Orelskiej, był znany w klasztorze Optino. Kopia Opowieści była prawdopodobnie w posiadaniu mniszki z okolic tego klasztoru. Pierwsze wydanie ukazało się w Kazaniu w 1870 roku, drugie uzupełnione i przygotowane przez biskupa Teofana zwanego Pustelnikiem ukazało się w 1884roku i zdobyło ogromną popularność. Ponieważ pierwotny rękopis zaginą, nie wiadomo jak daleko tekst jest zgodny z pierwowzorem. Po śmierci "Starca" Ambrożego, znaleziono w jego papierach drugą część Opowieści. Dziś z dużym prawdopodobieństwem można twierdzić, że trzy ostatnie opowieści mają innego autora.
Prawosławie w Rosji XIX wieku zawierało dwa nurty. Jeden oficjalny, carski i drugi ludowy, zgodny z dawną tradycją Cerkwi, sięgający aż do początków chrześcijaństwa, do Ojców Pustyni, a więc do IV wieku. Także nauczycielami tej tradycji są "Starcy", którzy wywodzą się z prostej linii od Ojców Pustyni. Byli to mnisi, pustelnicy, którzy po latach medytacji, kontemplacji, ascezy daleko od świata stawali się autorytetami moralności i duchowymi. Pielgrzym jest przykładem człowieka, który nie pielgrzymuje do jakiegoś miejsca, ale jego życie jest pielgrzymką zbliżającą Go do Boga. Opowieści pielgrzyma są pięknym i bardzo dostępnym traktatem o modlitwie, szczególnie o Modlitwie Jezusa, która wywodzi się od Ojców Pustyni z IV wieku. Jej praktyka polega na stałym powtarzaniu "aktu strzelistego", formuły, mantry, co sprzyja medytacji i pogłębia życie duchowe. Na jej temat napisano wiele traktatów i stworzono wiele teorii, ale "Opowieści Pielgrzyma" wprowadzają w nią krok po kroku i pokazują, w jaki sposób jest ona skuteczna w rozwoju duchowym.
By pogłębić swoją wiarę Pielgrzym nie rozstaje się z Biblią i z Filokalia (Dobrotolublie), która jest zbiorem krótkich tekstów ojców mówiących o Modlitwie Jezusa. Jest to przepiękna książka, który każdy zainteresowany korzeniami chrześcijaństwa, a także medytacją, kontemplacją, modlitwą i pogłębianiem swego życia duchowego powinien przeczytać.