Przemiany, które dokonywały się w sferze edukacyjnej, odzwierciedlały dyskusje i spory ideowe XVI–XVIII wieku i odpowiadały na społeczne aspiracje i oczekiwania wynikające z przemian ekonomicznych i procesów modernizacyjnych w państwie. Wpływy instytucjonalne, dyskursy filozoficzne, nacisk elit świeckich i duchownych, inspiracje dworów magnackich – wszystkie te oddolne inicjatywy sprawiły, że wychowanie kolejnych pokoleń społeczeństwa Rzeczypospolitej ewoluowało, aż wreszcie doprowadziło w wieku XVIII do nowego podejścia do edukacji i nowego sposobu jej realizacji. Publikacja powstała w ramach projektu badawczego „Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku”, prowadzonego przez Polskie Towarzystwo Historyczne, finansowanego przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego – „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”.