SPQR. Historia starożytnego Rzymu

Rzym. Starożytne imperium. Wielkie mocarstwo. Czy jego historię można zamknąć w jednej książce? Oczywiście, że nie można. Ale pozycja od Mary Beard to w miarę interesujący przegląd pewnych zjawisk, które tworzyły Rzym jako strukturę państwową, niekiedy bardzo prostą, w innym miejscu całkiem pogmatwaną. Czytałem o tym w ratach, jednak rozdziały książki są zmyślnie podzielone i przerwy nie zaszkodziły mi w odbiorze. Polecam wszystkim laikom, którzy od książki historycznej oczekują czegoś więcej niż wikipedialnych pitu-pitów.

Była to ciekawa, aczkolwiek miejscami wyczerpująca, wyprawa przez historię starożytnego Rzymu.

Beard potrafi cudnie pisać o dawnych czasach, żonglować stereotypami i obalać mity, a jednocześnie pokazywać, co o Rzymie wiemy i jak jeszcze mało się o nim dowiedzieliśmy.
Rzym to ludzie i właśnie to o nich jest ta książka. Autorka nie skupia się na chronologicznym omawianiu rządów każdego z władców rodzącej się potęgi, opisywaniu terytorialnych zdobywczy i przyczynach upadku cesarstwa. Pisze o senatorach, niewolnikach i pospólstwie, wszystkich traktując równo i jednolicie piętnując wady panującego systemu. W swej opowieści posługuje się bogatym, jak się okazuje, spisanym zapleczem źródłowym, porównuje, kontestuje niektóre zapiski, ujawniając (z przymrużeniem oka), że to Rzymianie wymyślili propagandę i byli w niej prawdziwymi mistrzami. Oczywiście nie ucieka przed konfrontacją z tuzami rzymskiej historii – jest więc Neron i chrześcijanie, Cezar i Brutus, wilczyca i dwaj bliźniacy, jest Kleopatra, kosz ze żmiją i daktylami, a także krwawe jatki, wojny i morderstwa w białych pałacach i na świątynnych schodach. Ale to tylko tło, jakiś wycinek wielkiej epopei zbudowanej z mitów i legend, pieczołowicie tworzonej przez rzymskich urzędników wizji prężnie działającego, doskonałego państwa (a przynajmniej na taki miało ono wyglądać).

Beard nawiązuje do współczesności, pokazuje, że dzieje Rzymu wpłynęły na kulturę i sztukę, zapładniały wyobraźnię kolejnych pokoleń...

W swojej historii starożytnego Rzymu Mary Beard skupia się na przemianach politycznych i życiu codziennym w starożytnym Rzymie, począwszy od jego powstania aż do roku 212, kiedy to dekretem cesarza wszyscy mieszkańcy imperium otrzymali obywatelstwo rzymskie. Opowieść o dziejach tej antycznej cywilizacji Beard prowadzi niechronologicznie i buduje ją wokół listów Cycerona pisanych do znajomych oraz korespondencji Pliniusza z cesarzem Trajanem. Często odnosi się też do historiografii antycznej i przytacza fragmenty innych dzieł literackich, jednak wspominane źródła archeologiczne ogranicza prawie wyłącznie do inskrypcji na budynkach i monumentach. Słynne kampanie wojskowe, zwycięstwa i porażki legionów bywają jedynie wspomniane, prawie zawsze bez przeanalizowania ich przyczyn i długofalowych skutków.
Książka została napisana przyjemnym stylem, jest wciągająca i zawiera sporo nieznanych mi wcześniej informacji na temat życia codziennego i politycznego w starożytnym Rzymie. W epilogu Beard skrótowo odnosi się do dalszej historii Rzymu (aż do upadku Konstantynopola) i tłumaczy swoją decyzję o zakończeniu głównej części książki na roku 212. Mi bardziej naturalne wydaje się doprowadzanie historii starożytnego Rzymu do upadku cesarstwa zachodniorzymskiego, jednak autorka pewnie uznała analizowanie jego przyczyn za zbyt kłopotliwe. Największym minusem książki (obok pominięcia kwestii kampanii wojskowych) były dla mnie komentarze, w których autorka rzutowała swoje poglądy ze ws...