Rosyjskie plany klasztorów skasowanych w roku 1832. Tom 2

Upadek powstania listopadowego w 1831 r. spowodował liczne restrykcje ze strony Rosji, m.in. kasatę klasztorów katolickich na zagrabionych ziemiach Rzeczypospolitej. Opuszczone kościoły i klasztory były jednak cenną, murowaną substancją do wykorzystania przez Cerkiew Prawosławną, albo przez carską armię.

W ciągu kilku lat prawie 200 zespołów klasztornych zostało zinwentaryzowanych zgodnie z obowiązującymi wysokimi standardami. Materiały te pokazują – poprzez rzuty, przekroje i rozrysowane elewacje – bardzo dokładnie architekturę, której najczęściej dziś już nie znamy. Do naszych czasów zachowało się w nieprzekształconej postaci około 10% pomierzonych zespołów. Większość z nich uległa zniszczeniu w XIX w., ale głównie w czasach komunistycznego Związku Radzieckiego, część została drastycznie przekształcona.

Prof. Maria Kałamajska-Saeed przez wiele lat swoich studiów i kwerend, głównie w archiwach petersburskich i moskiewskich, a także wileńskich, mińskich i grodzieńskich, nie tylko wyszukała kilkaset XIX-wiecznych pomiarowych inwentaryzacji i projektów przebudowy dawnych katolickich założeń klasztornych z terenu rosyjskiego zaboru, lecz także pozyskała ich skany. Ta niezwykle żmudna, trudna praca zaowocowała opracowaniem profesjonalnego katalogu poprzedzonego naukowym komentarzem, wydanego nakładem Instytutu POLONIKA w ramach naukowej serii „Studia i Materiały”. Jest to potężne źródło wiedzy o architekturze – głównie barokowej – z terenu dawnych ziem wschodnich Rzeczypospolitej, które otwiera naukowcom nowe perspektywy badawcze.