Poddany

Historia człowieka próbującego dostosować się do pruskich rygorów. Jest to zjadliwa analiza Niemiec. Poddany, ukończony wiosną 1914 roku, zaczął ukazywać się w odcinkach na łamach pisma „Zeit und Bild”. Wybuch pierwszej wojny światowej przerwał druk powieści godzącej niezwykle celnie w podstawy kajzerowskiego systemu; na jej wydanie trzeba było czekać z górą cztery lata, do klęski Niemiec i upadku cesarstwa. „Wojna — wspomina pisarz — jawi się jako coś bliskiego i nieuniknionego. Tak samo jak klęska Niemiec. A także faszyzm: jeśli spojrzeć na postać 'poddanego' z późniejszej perspektywy. Kiedy powoływałem ją do życia, brakowało mi nie narodzonego jeszcze pojęcia faszyzmu, ale nie wyobrażenia jego treści".(…)