Marcin Paszkowski i jego "Dzieje tureckie i utarczki kozackie z Tatary..." (1615)

Księga pierwsza składa się z dwunastu rozdziałów i w przeważającej części ma charakter epopei. Rozdziały I-IX są bowiem poświęcone losom szlachcica Jakuba Kimikowskiego, który pojmany przez Tatarów w jasyr ok. 1580 r., kilka lat spędził w niewoli tureckiej, na terenach Azji Mniejszej i Afryki, z krótką przerwą, kiedy zdołał uciec i w szeregach kozaków zaporoskich walczył z Turkami i Tatarami. Pod koniec księgi pierwszej Paszkowski – na krótko – rezygnuje z poetyckiego charakteru opracowania tekstu, zamieszczając pierwszy fragment, który moglibyśmy nazwać „językoznawczym”. Po krótkim wstępie („Do Czytelnika”) prezentuje w nim litery alfabetu arabskiego i greckiego, modlitwę „Ojcze nasz” w wersji polsko-arabskiej oraz transkrypcję tekstów w języku „słowieńskim”. W kolejnych księgach Paszkowski opisuje organizację państwa tureckiego, tureckie społeczeństwo, obowiązującą religię, prawo, obrzędy i obyczaje. W Księdze IV autor umieścił „Dykcjonarz turecki”, który jest liczącym kilkaset słów i ułożonym tematycznie słowniczkiem polsko-tureckim. Ponadto autor dołączył „Dysputację o wierze chrześcijańskiej i tureckich zabobonach…” oraz zapisane w języku tureckim modlitwy „Pater noster”, „Ave Maria” i „Credo”. - fragment Wstępu