We wstępnej części monografii podjęto próbę określenia pojęcia efektywności obrony i jej stosunku do efektywności wymiaru sprawiedliwości. Konkretyzuje się tu także przedmiot opracowania, którym jest formalny aspekt prawa do obrony. Dokonano również podziału czynników efektywności obrony formalnej na obiektywne, wynikające ze względów systemowych (konstrukcji systemu wymiaru sprawiedliwości, zasad i celów procesu karnego), oraz subiektywne (indywidualne) zależne od samego obrońcy, jego stosunku obrończego oraz relacji z innymi uczestnikami procesu karnego. Występuje tu też analiza poglądów doktryny na temat stanowiska prawnego obrońcy w procesie oraz określenie miejsca zasady prawa do obrony w systemie zasad procesowych. W dalszej części pracy zweryfikowano w aspekcie praktycznym (regulacje prawne i orzecznictwo sądowe) uwarunkowania efektywności udziału obrońcy w procesie karnym w Stanach Zjednoczonych i krajach Wspólnoty Europejskiej.Pracę wieńczą rozważania dotyczące stosunku efektywności udziału obrońcy w polskim procesie karnym do efektywności całego systemu wymiaru sprawiedliwości, stanowiska prawnego obrońcy i indywidualnych uwarunkowań obrony formalnej.