Wspólne dzieło historyków, historyków kultury, sztuki, literatury i filozofii. Próba polemiki z czarną legendą nowożytnej wsi polskiej we współczesnej historiografii. Przedstawienie chłopa jako myślącego i działającego podmiotu, członka wspólnoty wiejskiej, walczącego o swe prawa, oraz jego relacji z dworem i Kościołem. Negatywnym stereotypom szlachty i duchowieństwa przeciwstawione zostały rozważania na temat kulturowo-cywilizacyjnej roli plebanów i poglądów polskich fizjokratów.