Jest wiek XXIV. Ziemia nie stanowi już centrum ludzkiej cywilizacji. Młody uczony przedstawia pracę dotyczącą tzw. Epoki Rozszczepienia - okresu cywilizacyjnego regresu, anarchii i chaosu, obejmującego wieki XXII i XXIII. Swoje opracowanie opiera na dokumencie zwanym "Notatnikiem Nieśmiertelnego"; nikt dokładnie nie wie, kim był ów Nieśmiertelny, niektórzy podejrzewają jednak, że należał do załogi jednego ze statków kosmicznych, które opuściły Ziemię w XXI wieku i powróciły po przeszło stu latach. Według innych Nieśmiertelny korzystał z hipotetycznego urządzenia zwanego cylindrem van Troffa, dzięki któremu mógł trwać poza upływem czasu...
Cylinder van Troffa rozpoczyna edycję Dzieł zebranych Janusza Zajdla, kultowego pisarza polskiej SF.