“Młody Polak, którego w szkole uczono, że społeczeństwo jego zachowało się w czasie okupacji wzorowo, a który znalazłszy się za granicą naczytuje się o dobijaniu w Polsce przez chłopów zbiegłych obozowców, ma do wyboru albo przyjąć, że za granicą działają "siły", które -nie wiadomo czemu- uwzięły się na jego naród, albo że w szkole uczono go kłamstw.”
Esej niniejszy drukowany już w odcinkach na łamach "Życia Literackiego" i "Polityki", jest próbą naświetlenia warunków w jakich dokonywał się w wieku XX proces asymilacji polskich Żydów do kultury og...