profesor historii, członek Rosyjskiej Akademii Nauk, doktor honoris causa wielu renomowanych zagranicznych uczelni wyższych.
W okresie pieriestrojki był - obok Andrieja Sacharowa - ideologiem opozycji i transformacji demokratycznej w Rosji. Zaliczany jest do grona wybitnych reprezentantów postępowej rosyjskiej myśli naukowej i społecznej, konsekwentnych obrońców idei państwa obywatelskiego, wzbudzających podziw nie poddającą siężadnym koniunkturom postawą etyczną i rzetelnością intelektualną. W roku 2002 otrzymał najwyższe odznaczenie francuskie - order Legii Honorowej, w roku 2003 – Krzyż Oficerski Orderu Zasługi Rzeczpospolitej Polskiej.
Akademik Jurij Afanasjew jest autorem wielu publikacji z dziedziny historii i politologii, tłumaczonych na języki obce, cieszących się dużym zainteresowaniem w krajach europejskich, Stanach Zjednoczonych, Japonii i Kanadzie.