Kończyć, nie kończyć - oto jest pytanie. Problem kontynuacji cudzej twórczości.

Historia literatury zna wielu autorów, którzy zostawili po sobie niedokończone dzieła. Dickens. Kafka, Hemingway... Ale jest też sporo tekstów, które zostały uzupełnione po śmierci pisarzy. Dobrym tego przykładem jest legendarny J.R.R. Tolkien, który miał na koncie całkiem sporo „dziurawych” prac. Wiele z nich traktował jako notatki zaledwie, ale były i takie, które mistrz fantastyki wielokrotnie przepisywał z myślą publikacji. Śmierć jednak miała inne plany. Po latach trzeci syn Tolkiena, Christopher, podjął się próby skompletowania, edycji i dokończenia twórczości ojca. Efektem jest cały zbiór ksiąg w tym „Silmarillion” (wyd. w 1977, siedem lat po śmierci Tolkiena) czy „Dzieci Húrina” (wyd. 2007 – 89 lat po tym, jak mistrz rozpoczął pracę). Christopher jest również odpowiedzialny za słynne mapy Śródziemia, które łącznie sprzedały się w ponad 50-milionowym nakładzie.

Czy to jeszcze TEN Tolkien? Wielu fanów skrytykowało Christophera za zbytnią ingerencję w pióro ojca. Na przestrzeni lat pojawiły się opinie, że byłoby lepiej, gdyby spadkobierca i bezpośredni opiekun twórczości mistrza ograniczył się wyłącznie do publikacji oryginalnych, surowych zapisków. Wtedy jednak zyski wydawnicze byłyby zapewne dużo, duuużo niższe. W wielu krajach czytelnik nawet nie wie, że kupując książkę z wielkim J.R.R. Tolkien na okładce, kupuje tak naprawdę przeredagowane fragmenty. Informacja o działalności Christophera często jest traktowana marginalnie lub w ogóle pomijana.

Problem kontynowania cudzej twórczości dotyczy również całych serii, z czego najsłynniejszą jest bodaj szwedzkie „Millenium” zapoczątkowane przez Stiega Larssona, który nawet nie dożył pierwszej publikacji swojej wyśmienitej trylogii, niemniej za jej sprawą trafił do grona pisarzy nieśmiertelnych. Światowa sprzedaż „Millenium” przekroczyła poziom 80 milionów egzemplarzy. Być może właśnie dlatego David Lagercrantz postanowił kontynuować serię. W efekcie powstały trzy kolejne książki „Millenium” („Co nas nie zabije”, „Mężczyzna, który gonił swój cień” oraz „Ta, która musi umrzeć”). Ale wielbiciele oryginalnej trylogii nie pozostawili suchej nitki na autorze. Kontynuacja serii okazała się dużo słabsza i, według wielu, wcale niepotrzebna. Co więcej Lagercrantz niejednokrotnie musiał mierzyć się z opiniami, że jest pasożytem lub nawet hieną cmentarną.

Naturalnie, tego typu określenia należy uznać za przesadne i nie powinno się ich traktować poważnie, niemniej jednak kontrowersje wokół kontynuacji cudzej twórczości są i będą w naszej

kulturze obecne. Można przecież powiedzieć, że szkoda definitywnie zamykać coś, co pokochali ludzie na całym świecie. Z drugiej jednak strony nie da się ukryć, że pogoń za zyskiem jest czynnikiem równie ważnym, o ile nie ważniejszym. Korzystają na tym zarówno autorzy, jak i wydawnictwa. Czy notatki Tolkiena sprzedałyby się, gdyby nie dokończył ich Christopher? Czy kupilibyśmy książki Lagercrantza, gdyby nie były częścią serii Millenium?