Kościół szpiegów recenzja

O kontrowersyjnej roli Watykanu w czasie II wojny światowej mówi się ostatnio sporo. Miło jest więc, że na ten obszerny i ciekawy, a także nurtujący wielu i używany w różnych dyskusjach temat, powstała książka. W Polsce wydało ją Wydawnictwo Literackie 15 września 2016 roku w tłumaczeniu Jarosława Rybskiego. Autor jest, jak podaje biogram na stronie wydawnictwa (http://www.wydawnictwoliterackie.pl/autorzy/1119/Mark-Riebling), amerykańskim historykiem, eseistą i analitykiem politycznym. Pisał o bezpieczeństwie narodowym, historii idei, polityce zagranicznej Watykanu w czasie drugiej wojny światowej i zimnej wojny. Znana jest jest jego książka "Wedge: The Secret War between the FBI and CIA" (1994, 2002).
Książka jest pięknie wydana, w twardą oprawę, liczy 440 stron, wśród których ponad 100 zajmują przypisy. Czytając je zastanawiałam się ile czasu autor spędził na szukaniu tych dokładnych informacji? Bo research jest imponujący.

Ale przejdźmy do książki. Składa się z 26 rozdziałów i opisuje papiestwo i państwo Hitlera od przejęcia przez niego władzy. Ów dyskutowany ostatnio papież Pius XII, którego pontyfikat przypadł na lata wojny, znał doskonale Niemcy, mówił po niemiecku, w 1917 roku był nuncjuszem w Monachium, a w latach 1920-1929 był nuncjuszem w Berlinie. Konklawe i wybór kardynała Pacellego na papieża dokonał się w przededniu wojny i, jak podaje książka, kardynałowie celowo wybrali 'znającego politykę papieża'. Na pontyfikat tego papieża przypadło odnalezienie grobu świętego Piotra, co jest ciekawostką interesującą.

Książka jest pełna interesujących informacji, fragmentów zeznań, pamiętników i notatek, hojnie opatrzonych przypisami. Teza jest jednak jasna i książka intensywnie jej broni: papież, znany z niepotępienia holokaustu przez całą wojnę dążył do obalenia Hitlera. A w tym celu wspierał siatkę antyhitlerowską, która skupiała Niemców przeciwnych Hitlerowi i dążących do zamachów na Hitlera.

Książka jest ciekawa, a autorowi udało się napisać spójną książkę, która jest pełna postaci i zdarzeń, a także napięcia. Nie jest to zbiór epizodów, ale niemalże powieść sensacyjna. Poza papieżem, głównym bohaterem jest Josef Müller, zwany Woźnicą, najważniejszy agent Watykanu w Niemczech, który cudem, albo z niewiadomego powodu nie został zabity przez Niemców po schwytaniu. Książka opisuje lata jeżdżenia do Watykanu, szukania poparcia u ludzi, którym nie podobał się kierunek, w który dążyły Niemcy Hitlera. Autor doszukał się i opisał kilka zamachów na Hitlera. Dotychczas wiedziałam o jednym, tym w Wilczym Szańcu, opisanym w Sensacjach XX wieku. Okazuje się, że było ich więcej, a autor próbuje przekonać, że inicjatorem był papież. Czytałam dokładnie przypisy autora i wnioski swoje mam, a raczej potrzebę zgłębienia tematu. Można się kłócić z wnioskami, jakie autor snuje, ale warto jest poznać te wszystkie fakty i szczegóły, bo są interesujące.

Widać w książce, że o ile dyskusyjna jest rola papieża, to Kościół europejski i poszczególnych krajów w dużej mierze wykazał bohaterstwo i heroizm. Szczególnie ciekawy jest Kościół niemiecki, którym szczególniej zajmuje się książka. autor z jednej strony opisuje antychrześcijańską politykę nazizmu, następnie wylicza działania, jakie zmierzały do nacjonalizacji i poganizacji Kościoła w Niemczech Hitlera, a następnie opisuje osoby, które się nie poddały, które często za cenę życia pozostały antyfaszystowskie.

Cała książka opisuje bardzo ciekawe sprawy, a właściwie cały wachlarz problemów związanych z tym tematem, a więc papiestwo, działania Hitlera i jego otoczenia, zamachy, siatkę watykańskich szpiegów, ale i Niemców dążących do obalenia Hitlera i ich motywy. Budujące jest to, że byli generałowie w 1939 roku przeciwni inwazji na Polskę. I smutne jest to, że Papież miał informacje, zdjęcia i inne dane na temat morderstw na cywilach na ziemiach polskich już od kampanii wrześniowej. Według książki, papież 'ubolewał i cierpiał nad tym'.

Podsumowując, można mieć swoje zdanie na temat polityki Kościoła w czasie wojny, ale na pewno książka przywołuje i analizuje wiele faktów, wydarzeń i postaci z tego czasu. Obszerna faktografia i przypisy bazujące na nieznanych zeznaniach i pamiętnikach sprawiają, że książka jest warta uwagi.

Daję jej 9 gwiazdek za sposób napisania i zasięg tematu. Wnioski należą do czytelników.