Życie morza

"Życie morza" jest obszernym zbiorem podstawowych wiadomości o fizycznych, chemicznych,biologicznych i ekologicznych problemach środowiska morskiego przedstawionych w ujęciu popularnonaukowym. Jest nie tylko cennym źródłem wiedzy dla wszystkich interesujących się amatorsko morzem jako środowiskiem życia,lecz również może stanowić pomoc naukową dla studiujących zagadnienia biologii morza. WSTĘP Oceanografia, jej przedmiot, zadania i podział, s 13; Zarys dziejów nauki o morzu, s. 14; Nadmorskie laboratoria badawcze, s. 16; Wielkie problemy współczesnej oceanografii, s. 21; Polski dorobek w dziedzinie oceanografii, s. 22; Pierwsza polska popularyzacja biologii morza, s. 25; Nowoczesny statek badawczy, s. 26; Człowiek przenika w głąb morza, s. 27 WSZECHOCEAN 1. OGROM ŚRODOWISKA Powierzchnia i rozmieszczenie oceanów, s. 32; Podział wszechoceanu, s. 35; Głębiny, s. 38; Mierzenie głębokości oceanów, s. 41; Najrozleglej sze środowisko życia, s. 43; Z historii życia morskiego, s. 44. 2. DNO MORZA Geologia morska, s. 47; Klasyfikacja osadów dennych, s. 48; Pelagiczne osady denne, s. 49; Nowoczesne metody badania osadów dennych, s. 53; Osady pochodzenia lądowego, s. 54; Organizmy — niszczyciele skał, s. 55; Dno morza jako siedlisko życia, s. 56 ORGANIZMY MORZA 3. ŚWIAT ZWIERZĘCY Wielkie środowisko życia zwierzęcego, s. 60; Pierwotniaki, s. 62; Gąbki i jamochłony, s. 64; Pierścienice, robaki i grupy pokrewne, s. 66; Mięczaki, s. 68; Skorupiaki, s. 70; Szkarłupnie, s. 72; Osłonice i lancetnik, s. 74; Systematyka strunowców, s. 76; Kręgowce morskie, s. 78 4. ROŚLINY Uwagi ogólne, s. 82; Roślinność planktonowa, s. 82; Osiadła roślinność morza, s. 84; Zielenice, s. 85; Brunatnice, s. ,87; Krasnorosty, s. 90; Roślinność kwiatowa, s. 91; Ekologiczne typy roślinności dennej, s. 92; Geograficzne rozsiedlenie roślinności morskiej, s. 93 5. MIKROORGANIZMY I PRZEMIANA MATERII W MORZU Bakterie, s. 96; Rozsiedlenie bakterii, s. 96; Mikroorganizmy bentosu, s. 98; Obieg węgla w morzu, s. 99; Obieg azotu w morzu, s. 99; Cykl siarki w morzu, s. 100; Cykl wapnia, żelaza i manganu, s. 101; Znaczenie bakterii, s. 101 MORZE JAKO ŚRODOWISKO ŻYCIA 6. ŚWIATŁO A ŻYCIE W MORZU Ogólna rola światła w życiu morza, s. 105; Przenikanie światła w głąb, s. 106; Piętrowe rozmieszczenie roślin i poziom kompensacji, s. 108; Ubarwienie zwierząt morskich, s. 110; Aktywne przystosowanie barwne do podłoża, s. 111; Warunki widzenia a oczy zwierząt morskich, s. 114; Barwa wody a klasyfikacja mórz, s. 115; Świecenie morza, s. 117 7. FIZYCZNE CZYNNIKI ŚRODOWISKA Sposoby mierzenia temperatury w morzu, s. 120; Temperatura wszech-oceanu, s. 121; Cieplna gospodarka morza, s. 123; Wrażliwość organizmów morskich na temperaturę, s. 125; Wędrówki ryb w świetle warunków termicznych, s. 126; Lód morski, s. 127; Wpływ lodu na życie w morzu, s. 130; Wpływ ciśnienia na organizmy morskie, s. 131; Mechanizmy przystosowania do zmian ciśnienia, s. 133; Podwodna bioakustyka morza, s. 134 8. DYNAMIKA WÓD Wieczna ruchliwość środowiska; s. 137; Pływy, s. 137; Falowanie a organizmy morskie, s. 140; Sztormy w życiu morza, s. 142; Prądy morskie i ich badanie, s. 143; Prądy Atlantyku, s. 145; Prądy Pacyfiku i Oceanu Indyjskiego, s. 147; Cyrkulacja głębinowa, s. 148; Mieszanie się wód oceanicznych, s. 149; Rola prądów w rozsiedlaniu życia w morzu, s. 150; Meteorologia morska, s. 153 9. CHEMICZNE ŚRODOWISKO ŻYCIA Zasolenie wszechoceanu, s. 157; Sposoby określania słoności wody morskiej, s. 159; Wpływ zmian słoności na organizmy morskie, s. 161; Środowisko wewnętrzne zwierząt morskich, s. 163; Morze kolebką życia, s. 165; Wapń i krzem w środowisku morskim, s. 166; Mikroskładniki wody morskiej, s. 167; Materia organiczna, s. 168; Tlen i warunki oddychania w morzu, s. 170; Dwutlenek węgla i siarkowodór, s. 170; Reakcja wody, s. 171; Promieniotwórczość morza, s. 172 10. CZYNNIKI BIOTYCZNE I PRODUKCJA MORZA Odżywczy cykl morza, s. 175; Biofiltry morza, s. 177; Mułojady, skrobacze i czyściciele dna, s. 179; Drewnojady, s. 180; Drapieżne bezkręgowce, s. 181; Odżywianie się ryb i ssaków morskich, s. 184; Pasożyty, s. 185; Symbioza, s. 187; Samoużyźnianie morza, s. 189; Ogólna produkcja życia w morzu, s. 191; Nowoczesna ocena podstawowej produkcji morza, s. 193; Szacowanie fauny dennej, s. 194; Produkcja życia w Kattegacie, s. 196; Produkcja łąk podwodnych, s. 197; Łowiska rybackie jako obszary zagęszczenia życia morskiego, s. 198; Wahania ilościowe w występowaniu ryb na łowiskach, s. 199; Skupiska ptaków morskich, s. 201; Gospodarka biologiczna morza zjawiskiem ziemskim i kosmicznym, s. 202 EKOLOGICZNE DZIEDZINY MORZA 11. ŻYCIE WÓD PRZYBEZEŻNYCH Przybrzeżne wody oceanów, s. 206; Zróżnicowanie życia, s. 208; U skalistych brzegów Atlantyku, s. 209; Dno piaszczyste strefy przybrzeżnej, s. 212; Rejony ujściowe rzek, s. 213; Eulitoral podwodny, s. 215; Sublitoral, s. 218; Rozród zwierząt przybrzeżnych, s. 220; Urozmaicenie i zagęszczenie życia przybrzeżnego, s. 221. 12. TROPIKALNE OBRAZY ŻYCIA PRZYBRZEŻNEGO Zarośla namorzyn, s. 224; Budowle koralowców, s. 228; Geograficzne rozmieszczenie raf, s. 230; Warunki życia koralowców, s. 232; Główne typy raf i ich geneza, s. 234; Obrazy życia raf koralowych, s. 235; Przebogaty zespół życia raf koralowych, s. 236; Znaczenie wysp koralowych dla człowieka, s. 240 13. ŻYCIE PELAGIALU — NEKTON Warunki życia pelagicznego, s. 242; Główne kategorie organizmów pela-gicznych. s. 243; Ryby pelagiczne, s. 245; Typy ryb dennych, s. 247. Rozród i rozwój ryb, s. 251; Meduzy opiekunkami narybku, s. 254; Wędrówki ryb, s. 254; Ssaki morskie, s. 260; Gady morskie, s. 266; Głowonogi nektoniczne, s. 269; Zjawisko biocyrkulacji morza, s. 271 14. PLANKTON I JEGO ROLA W GOSPODARCE MORZA . Kilka uwag ogólnych, s. 273; Plankton źródłem pokarmu w morzu, s. 274; Plankton a zagadnienia rybackie, s. 274; Plankton roślinny, s. 276; Plankton zwierzęcy —• zooplankton, s. 276; Drobna fauna pelagiczna, s. 278; Przystosowania planktonu do życia pelagicznego, s. 279; Meduzy i organizmy pleu-stonu podczas sztormu, s. 282; Pionowe wędrówki i rozmieszczenie planktonu, s. 282; Badanie pionowego rozmieszczenia planktonu, s. 284; Geograficzne rozsiedlenie planktonu, s. 285; Piankton oceaniczny i nerytyczny, s. 286; Zakwity morza, s. 287; Produkcja planktonu, s. 288; Zależności pokarmowe jako miernik produkcji, s. 291; Rola planktonu w gospodarce morza, s. 292 15. CIEMNE GŁĘBINY ABYSALU Warunki środowiska, s. 293; Oczy zwierząt głębinowych, s. 295; Światło zwierzęce, s. 297; Obserwacje Williama Beebe'go z batysfery, s. 298; Życie na dnie oceanu, s. 300; Skład fauny głębinowej, s. 302; Pochodzenie fauny głębinowej, s. 306; Wszechoceaniczność fauny abysalnej, s. 307; Najnowsze badania głębinowe, s. 309 BIOGEOGRAFIA MORZA 16. CZYNNIKI ROZSIEDLENIA ORGANIZMÓW MORSKICH Środowiskowe i geograficzne rozsiedlenie organizmów, s. 314; Temperatura i prądy jako główne czynniki strefowego rozsiedlenia zwierząt morskich, s. 315; Wpływ zasolenia i innych czynników na rozsiedlenie, s. 316; Wpływ człowieka na rozsiedlenie, s. 317; Naturalne przeszkody w morzu, s. 320; Rola czynników historycznych, s. 322; Zadania biogeografii morza, s. 323; Biologiczna struktura wszechoceanu, s. 324 17. BIOGEOGRAFICZNE KRAINY WSZECHOCEANU Podział na krainy biogeograficzne, s. 326; Warunki życia w morzach gorących, s. 327; Indo-Pacyfik i Atlantyk tropikalny, s. 328; Morze Karaibskie, s. 331; Morze Sargassowe, s. 332; Życie w morzach zimnych, s. 333; Kraina wód arktycznych, s. 334; Z biologii Morza Barentsa, s. 337; Morza syberyjskie, s. 339; Wody antarktyczne i dwubiegunowość życia, s. 340; Morza umiarkowane, s. 343; Kraina umiarkowana południowa, s. 344; Kraina umiarkowana północna, s. 348; Morze Śródziemne i Czarne, s. 351; Morze Północne, s. 356 18. BAŁTYK Ogólna charakterystyka, s. 359; Granica i rejony Bałtyku, s. 360; Osady denne, s. 363; Dynamika wód, s. 364; Warunki cieplne i życie organiczne, s. 366; Zasolenie Bałtyku i Zatoki Gdańskiej, s. 367; Bałtyk jako słonawe środowisko życia, s. 369; Klasyfikacja wód słonawych, s. 373; Ekologiczny spektr fauny Bałtyku, s. 374; Zasolenie środowiska a rozwój ryb, s. 375; Biogeograficzna analiza fauny Bałtyku, s. 376; Gatunki arktyczne i dzieje Bałtyku, s. 377; Plankton roślinny Bałtyku, s. 381; Zooplankton Bałtyku, s. 381; Warunki życia na dnie, s. 383; Denne zespoły życia i szacowanie biomasy Bałtyku, s. 384; Wydajność rybacka Bałtyku, s. 387; Zanieczyszczenie Bałtyku i Wszechoceanu, s. 389 ZASOBY MORZA 19. RYBOŁÓWSTWO MORSKIE Podział zasobów morza, s. 392; Najważniejsze gatunki ryb użytkowych, s. 393; Światowa statystyka połowów, s. 395; Główne łowiska rybołówstwa światowego, s. 396; Polskie rybołówstwo dalekomorskie, s. 397; Perspektywy rozwoju rybołówstwa światowego, s. 398 20. NIERYBNE ZASOBY MORZA „Rzeźnia" ssaków morskich, s. 401; Ptaki morskie — konkurentami człowieka, s. 404; Hodowle małżów, s. 405; Skorupiaki użytkowe, s. 406; Perspektywy eksploatacji planktonu, s. 407; Zasoby innych bezkręgowców, s. 408; Glony i trawy morskie, s. 411; Bursztyn — skarb Bałtyku, s. 412; Bogactwa mineralne morza, s. 413; Nie wyzyskane zasoby energii, s. 414; Próby gospodarowania na morzu przez człowieka, s. 415 LITERATURA INDEKS NAZWISK INDEKS NAZW I POJĘĆ ŹRÓDŁA ILUSTRACJI