U źródeł monastycyzmu chrześcijańskiego t. 1

Pierwszy z publikowanych tomów zawiera teksty poświęcone historii i duchowości monastycyzmu wschodniego. Na szczególną uwagę zasługują zwłaszcza cztery teksty otwierające zbiór: „Celibat u Esseńczyków”, „Filon i początki monastycyzmu”, „Nazwa «agapetki»” oraz „Monastycyzm a etyka judeochrześcijańska”, w których Guillaumont poszukuje źródeł i inspiracji chrześcijańskiego monastycyzmu. W kolejnych tekstach Autor skupia się na duchowości Ojców Pustyni, wskazując m.in. na to, jakie znaczenie mnisi przywiązywali do pracy, w jaki sposób godzili obowiązek pracy z wymogiem nieustannej modlitwy. Analizuje też specyficzne formy prak­tykowanej przez nich ascezy. Warto zwrócić uwagę także na niezwykle istotny tekst poświęcony filozofii Ewagriusza z Pontu („Filozof na pustyni – Ewagriusz z Pontu”). Guillaumont, wydawca kilku jego tekstów, m.in. Kephalaia gnostica, z dużą wprawą analizuje myśl Ewagriusza, a tym samym pozwala nam lepiej zrozumieć kłopoty, jakie sprawiała ona Ojcom Kościoła.

W tekstach zamykających pierwszy tom Guillaumont powraca do problemu początków chrześcijańskiego monastycyzmu. Tym razem jednak nie skupia się na analizie poszczególnych jego elementów, lecz ujmuje problem z szerszej perspektywy i bada samą istotę zjawiska. Właśnie w ten sposób Guillaumont rozumiał zadanie, jakie stoi przed historykiem religii: „Historyk religii, – mówił podczas wykładu w Collège de France w 1977 roku – jeśli chce pozostać wierny naturze swojej dyscypliny i właściwemu sobie powołaniu, nie może ograniczać się jedynie do przedstawiania historii doktryn, pochylając się nad ich powstaniem i rozwojem, ani też nie może pokazywać historii wspólnot monastycznych przez opisywanie ich ekspansji, ani tym bardziej przez opis wpływów, jakie wywarły na one na ten czy inny kierunek. Właściwym dla niego przedmiotem studiów jest samo zjawisko religijne posiadające swój specyficzny charakter”. Celem Guillaumonta nie było opisywanie poszczególnych form monastycyzmu, ale poszukiwanie jego istoty, która – jak twierdził – zawiera się w samym słowie monachos.

Zamieszczenie w jednym dziele prac badawczych, któ­re powstawały przez blisko dwanaście lat i były publikowane w różnych periodykach naukowych, rodzi pewne problemy. Czytelnik z łatwością zauważy powracające motywy, czasem nawet powtórzenia, których nie sposób usunąć bez zniszczenia kompozycyjnego zamysłu autora. Mamy jednak nadzieję, że wartość prezentowanych tutaj prac całkowicie przesłoni wynikające stąd nie­dogodności.