Szostakowicz i Stalin

Kim był Szostakowicz - znakomitym kompozytorem, jednym z największych współczesnych symfoników czy konfidentem Stalina, jak swego czasu pisała amerykańska prasa? Zarzuca się mu kompromisy z władzą, wstąpienie do partii w 1960 roku, podpisanie listu potępiającego akademika Sacharowa. Sołomon Wołkow nie broni Szostakowicza. Ukazuje sytuację polityczną, w jakiej żył i tworzył. Od debiutu w połowie lat dwudziestych do śmierci Stalina w 1953 roku kompozytor pozostawał pod nadzorem dyktatora, od którego zależało, czy kolejny utwór będzie wykonywany, czy też zdjęty z afisza. Często decydował gust wodza, jak to się zdarzyło w przypadku opery Lady Makbet mceńskiego powiatu, którą Stalin osobiście wykreślił z programów dwóch teatrów i zgromił w artykule "Łoskot zamiast muzyki" zamieszczonym bez podpisu w "Prawdzie". Nierówne zmagania Szostakowicza ze Stalinem Wołkow ukazuje na szerokim tle radzieckiego życia kulturalnego. Spotykamy tu szereg świetnych poetów i prozaików: m. in. Osipa Mandelsztama, Borysa Pasternaka, Michała Bułhakowa, którzy podobnie jak Szostakowicz żyli w nieustannym zagrożeniu ze strony dyktatora. Przyglądali się sobie z ciekawością. Wódz - niewysoki, barczysty, twarz naznaczona śladami po ospie, muskał dłonią swoje słynne siwiejące już wąsy. Przed nim stał najsłynniejszy w kraju "poważny" kompozytor w okularkach, który wyglądał jak pilny uczeń, szykujący się do wyrecytowania odpowiedzi. "Pańska muzyka jest znakomita - powiedział do Szostakowicza - niestety, uroczyste brzmienie piosenki Aleksandrowa bardziej nadaje się na hymn". Następnie odwrócił się do swoich towarzyszy: "Uważam, że należy przyjąć muzykę Aleksandrowa…". Nastąpiła pauza. Kompozytor spodziewał się usłyszeć: "…A Szostakowicza wyprowadzić na podwórze i rozstrzelać". Ale wódz powiedział co innego: "A Szostakowiczowi dziękujemy".