Świadectwo skazanych na śmierć sześćdziesiąt lat później

Jesienią 1945 roku w Szwecji ukazała się książka „Świadectwo skazanych na śmierć”. Autorzy, Gunhilda i Einar Tegen, z kilkuset wywiadów i ankiet przeprowadzonych wśród osób uratowanych z obozów koncentracyjnych wybrali dwieście, które miały zachować dla potomności pamięć o tej straszliwej zbrodni. Jednak chociaż od końca wojny minęło ponad sześćdziesiąt lat, nadal istnieją pytania, na które brak odpowiedzi. Pia-Kristina Garde postanowiła odnaleźć dawnych respondentów i dowiedzieć się, jak potoczyło się ich życie.
„Dzięki akcji humanitarnej szlachetnych Szwedów udało się uratować pod sam koniec wojny pewną liczbę więźniów obozów koncentracyjnych. Część z nich była tak wyniszczona, że rychło zmarła, część wróciła do normalnego życia. Ale czy rzeczywiście było ono normalne? Jak układały się ich losy, jak postrzegali świat i jak go przeżywali? Autorka dotarła po kilkudziesięciu latach do ocaleńców i pytała, jak żyje się z bagażem tak strasznych doświadczeń, wyniesionych z czasów pogardy. O tym właśnie opowiada ta niezwykła książka. Koncentracyjne uniwersum, choć skończyło się wraz z zamknięciem ostatniego obozu, trwa w tych, którzy stali się jego ofiarami. Czy można się od niego wyzwolić? Zebrane w tym tomie rozmowy stanowią próbę odpowiedzi na te pytania.” Michał Głowiński
O autorce: Urodzona w roku 1951 w Sztokholmie. Z wykształcenia aktorka. Studiowała w Szwecji i w USA. Porzuciła karierę aktorską po urodzeniu syna w 1990 roku. Obecnie pracuje jako asystentka w bibliotece Nordiska Museet w Sztokholmie. Autorka poezji, artykułów oraz książek. W roku 1977 wydała m. in. książkę o umierających w Szwecji i Anglii pod tytułem Istnieje inny sposób, a w roku 1999 o artystach u schyłku życia mieszkających w południowej dzielnicy Sztokholmu zatytułowaną „Dom artystów – zaczarowana kwatera”. Jako nastolatka zobaczyła w telewizji zdjęcia uwolnionych z Zagłady więźniów obozu Bergen-Belsen. Obrazy te były dla niej wstrząsające. W roku 1980 przeczytała książkę szwedzką "Świadectwo skazanych na śmierć": odpowiedzi na ankietę i wywiady, o ludziach sprowadzonych z obozów do Szwecji w 1945. Wówczas postanowiła odnaleźć tych, o których mowa w tej książce. Pia-Kristina Garde była także inicjatorką projektu dokumentacji „Wspomnienia Żydów z okresu drugiej wojny światowej”.