Spoglądając w przeszłość... Studia i szkice metahistoryczne

Historia może wyzwalać zarówno moralne relacje pozytywne, jak i negatywne. W „sklepie z ideami historycznymi” są do nabycia jedne i drugie. Ale historycznego bezpieczeństwa wspólnoty/społeczeństwa/narodu nie da się zbudować na relacjach negatywnych, na historii, która programowo dzieli, wyklucza. Historyczne bezpieczeństwo to wspólnotowe poczucie trwania (ciągłości) własnej historii i rozumienia zdarzeń wykraczających poza horyzont bezpośredniego doświadczenia jednostki – tego, co przydarza się homo historicus na co dzień. Dlatego pokazanie tego, że za każdym istotnym narodowym projektem, za każdym wielkim wydarzeniem w naszej historii stał niezbędny poziom kapitału społecznego, jaki musiał połączyć Polaków, aby dane wydarzenie w ogóle mogło zaistnieć, stać się faktem dokonanym, to największe wyzwanie intelektualne dla historyka i największa satysfakcja, jeśli uda mu się tego – w książce, na wykładzie czy lekcji historii – dokonać. [Prof. dr hab. Jan Pomorski]