Przewodnik do ćwiczeń z ochrony i konserwacji drewna

Niniejsze opracowanie powstało na potrzeby zajęć laboratoryjnych ze studentami Wydziału Technologii Drewna w zakresie ochrony i konserwacji drewna. Zaplanowane zostało jako możliwie tani skrypt, pozwalający zapoznać się na ćwiczeniach z ochroną i konserwacją drewna. Jednym z najważniejszych czynników powodujących degradację drewna są grzyby. Prawidłowe rozpoznanie gatunku grzyba powodującego rozkład drewna niejednokrotnie rzutuje na dalsze postępowanie z porażonym materiałem. Opracowany przewodnik do ćwiczeń w syntetyczny sposób przedstawia główne gatunki grzybów powodujących rozkład drewna, mających największe znaczenie gospodarcze. Najczęściej występującym typem rozkładu w przerobionym drewnie i stanowiącym największe zagrożenie jest rozkład brunatny, dlatego poznanie grzybów wywołujących ten typ rozkładu drewna jest tak istotne dla przyszłych technologów drewna. W przewodniku omówiono również grzyby powodujące biały rozkład drewna oraz barwice drewna. W praktyce zawodowej technolog drewna styka się ze stosunkowo niewielką liczbą gatunków owadów, które w Polsce maj ą znaczenie jako szkodniki drewna (kilkadziesiąt gatunków), wobec bardzo dużej liczby krajowych gatunków (ok. 25 000) i ogromnej liczby gatunków na świecie (ok. miliona opisanych gatunków). Absolwent Wydziału Technologii Drewna powinien potrafić odróżnić owady będące szkodnikami drewna od pozostałych gatunków, oznaczyć je, znać uwarunkowania sprzyjające szkodom i przeciwdziałać im. Powinien również rozpoznawać szkodnika po sposobie uszkodzenia drewna. Czytelnik powinien opanować terminologię związaną z morfologią i taksonomią owadów oraz sposobami wykonywania, przechowywania i użytkowania zbiorów entomologicznych. W celu rozpoznawania szkodliwych gatunków, niszczących drewno, czytelnik uczy się wstępnie kwalifikować owady do rzędów, a w ramach najgroźniejszych dla drewna rzędów w Polsce do rodzin. Ćwiczenia te pozwalają uczestnikom opanować umiejętność posługiwania się kluczami do oznaczania owadów. Klucze zamieszczone w opracowaniu powstały jako kompilacja informacji pochodzących z różnych źródeł i spostrzeżeń autorów. Obie jednostki lekcyjne pozwalają studentom zorientować się w mnogości gatunkowej świata owadów i w przyszłości odróżniać przedstawicieli rzędów i rodzin, z których pochodzą gatunki kwalifikujące się jako szkodniki drewna. Zamieszczono stosunkowo dużą liczbę rzędów i rodzin, co w pierwszym odczuciu może być odbierane jako nadmiar. Uczyniono to jednak w sposób przemyślany, wynikający z dotychczasowych doświadczeń pedagogicznych autorów. Uczestnicy wszelkich ćwiczeń i szkoleń, których programy obejmują rozpoznawanie owadów będących szkodnikami drewna, usiłują „dopasować\" wszystkie owady, które znajdują się na drewnie (lub w jego bliskości) do stosunkowo nielicznych gatunków ksylofagów, o których dowiedzieli się w trakcie zajęć. Prowadzi to do sytuacji, gdzie wszelkie owady o błoniastych skrzydłach stają się trzpiennikami, a każda „szczypawka\" zostaje zaszeregowana jako spuszczel pospolity. Gatunki owadów uszkadzające surowiec oraz drewno w wyrobach i konstrukcjach, wraz z próbkami uszkodzonego materiału, demonstrowane są w ramach ćwiczeń. Aby uniknąć zamieszczania stosunkowo obfitego materiału ilustracyjnego do tych ćwiczeń, zaleca się korzystanie z podręczników wyszczególnionych na końcu każdego rozdziału. Jak wynika z dotychczasowej praktyki autorów, szczególne trudności nastręcza uczestnikom ćwiczeń opanowanie umiejętności rozpoznawania gatunków owadów o małych rozmiarach oraz powodowanych przez nie uszkodzeń drewna, ze względu na duże podobieństwo kształtu i wymiarów otworów wylotowych. W przewodniku do ćwiczeń omówiono również zagadnienia oraz opisano ćwiczenia z zakresu metod impregnacji drewna, a także przedstawiono wybrane metody badań środków ochrony drewna. Na końcu każdego rozdziału podano piśmiennictwo uzupełniające, dzięki któremu zainteresowany student może pogłębiać swoją wiedzę w danym zakresie. Niektóre z nich są bardzo leciwe (np. niektóre klucze do oznaczania gatunków kołatkowatych, miazgowcowatych i drwionkowatych), niemniej jednak pozostają nadal podstawowym źródłem w języku polskim do poznania systematyki tych rodzin i są dostępne w bibliotekach wyższych uczelni i instytutów naukowych, zajmujących się między innymi owadami. Informacje o tych źródłach podano z myśląc dociekliwych uczestnikach ćwiczeń, którym umożliwią sięgnięcie po te niezastąpione prace. Program ćwiczeń z ochrony i konserwacji drewna realizowany jest na studiach stacjonarnych w ciągu semestru, niestacjonarnych oraz na niestacjonarnej specjalności Konserwacja Drewna Zabytkowego. Stosunkowo duża liczba ćwiczeń zamieszczonych w przewodniku pozwala prowadzącym dobrać jednostki ćwiczeniowe stosownie do programów studiów, możliwości czasu realizacji, wynikających z odrębnych trybów studiów, oraz stopnia przygotowania Studentów. Niektóre jednostki ćwiczeniowe, stosownie do zasygnalizowanych warunków, mogą być łączone w ramach zjazdu studiów „zaocznych\" lub bloku ćwiczeń pozostałych trybów.