Poza słowami. Co myślą i czują zwierzęta

Napisanie dobrej książki popularnej o współczesnym życiu dzikich zwierząt jest trudne, bo wymagające, wraz z postępem przeobrażania świata przez człowieka, coraz większego zaangażowania czasowego w obserwację; kurczy się nam liczba miejsc, gdzie pozwalamy im żyć jak chcą. Trochę ostatnio publikacji powstaje o umysłowości, inteligencji czy wręcz geniuszu zwierząt - widać jest moda. Mam do takich opracowań ambiwalentny stosunek. W książce „Poza słowami. Co myślą i czują zwierzęta” Carl Safina skupił się na realistycznym, a czasem wręcz naturalistycznym pokazaniu świata zwierząt ‘od kuchni’, głównie słoni, wilków i orek. Powstała książka ciekawa, choć momentami nierówna, szczególnie w partiach z dywagacjami o umyśle i świadomości zwierząt. Autor wielokrotnie popełnił grzech gloryfikacji zwierząt, który nie służy dobrze założonemu celowi, którym jest potrzeba przypominania wagi innych gatunków w ekosystemach ziemskich. Same opisy społeczności ssaków – to kawał fascynującej lektury. Gorzej z kognitywno-psychologicznymi obserwacjami.

Najpierw trochę krytyki.

Język, którego normalnie używamy do opisu ludzkich interakcji, zapełnia kilometry bibliotecznych regałów. Mimo tego, nie mamy dobrego języka do opisu zwierzęcych odpowiedników, szczególnie, że nie wiemy, w jakim stopniu ich świat mentalny jest taki sam, jak nasz. Safina nie ustrzegł się błędów mapowania antropocentryzmu na ‘słonio-centryzm’ czy ‘orko-centryzm’. Wspaniałe przykłady codzienności podsumował przes...

Podtytuł książki, czyli co myślą i czują zwierzęta przyznam, że zabrzmiał trochę na wyrost. Temat ten interesuje mnie żywo od czasu kiedy mam w domu czworonoga, bo do istot dwunożnych już się przyzwyczaiłam i w ostateczności mogę zapytać o nastrój. Wiem zatem, że nowoczesne sposoby badania stanów psychicznych (np rezonansem magnetycznym) praktycznie są nie do wykonania w przypadku zwierząt, jak więc stwierdzić, co one czują, a tym bardziej co myślą. Nie zniechęciło to autora do rozpisania się o życiu społecznym wielu gatunków, przede wszystkim ssaków. Co ciekawe dla mnie, w centrum uwagi nie było małp naczelnych, a słonie, wilki, psy i orki. "Poza słowami" nie jest jednak książką stricte popularno-naukową, książka przemawia bardziej do serca niż rozumu i emocjonalny ton chwilami mi przeszkadzał. Z drugiej strony pokazanie złożoności relacji społecznych omawianych gatunków i zachowań wyraźnie wskazujących na występowanie znanych nam emocji było najbardziej ciekawe da mnie. Nie chciałabym psuć wam przyjemności czytania zdradzając niektóre z bardziej zaskakujących zachowań zwierząt, a kusi mnie mocno. Trudno mi nawet wybrać najlepsze fragmenty - kiedy słuchałam rozdziałów o słoniach byłam oczarowana tymi zwierzętami i sądziłam, że już niczym mnie autor nie zaskoczy. Później zmieniłam zdanie, gdy wraz z autorem obserwowałam wilki, wreszcie rozdziały o orkach wbiły mnie w fotel.
Możliwe, że czytelnicy dobrze zaznajomieni z tematyką zachowań zwierząt, na bieżąco z odkryciami w...