Celem pracy jest ukazanie wkładu polskich zesłańców i wojskowych w przeobrażenia cywilizacyjne regionu oraz przedstawienie prawidłowości kształtowania się postaw i zachowań zesłańców i wojskowych, a także determinantów wyznaczających swoistość ich aktywności społeczno-ekonomicznej i politycznej. Hipotezą badawczą pracy jest twierdzenie, że Polacy wnieśli znaczący wkład w przemiany cywilizacyjne Kaukazu w XIX i początku XX w., że byli oni nierzadko pionierami poznania jego warunków geograficzno-przyrodniczych, przeobrażeń społeczno-ekonomicznych i kulturalnych. Problem opracowano metodą politologiczną, posługując się ujęciem systemowym, uwzględniono takie elementy, jak: swoistość geograficzno-przyrodnicza regionu, struktura demograficzna, doświadczenie przeszłości społeczno-politycznej i ekonomicznej, przemiany ekonomiczne i kulturowe. Podstawę opracowania problemu stanowiła analiza materiałów źródłowych, literatury wspomnieniowej i pamiętnikarskiej oraz literatury przedmiotu, powstałej w XIX i XX wieku.