Papieże wobec problemów teologicznych XIX wieku

Zagadnienia teologii XIX wieku stanowią raczej białą plamę na mapie polskich publikacji z zakresu historii teologii. [...] Podejmując temat teologii XIX wieku, trzeba zauważyć, że nie był to łatwy czas ani dla nauczania Kościoła, ani dla jego ziemskiej egzystencji. Był to czas licznych kryzysów i wojen, sporów i trudności tak w dziedzinie doktrynalnej, jak i duszpasterskiej. Być może właśnie owe trudności sprawiły, że kościelne życie intelektualne tego wieku obrosło w wiele uproszczeń i potocznych interpretacji. Był to okres często szufladkowany jako czas kampanii liberalnego świata przeciwko konserwatywnemu duchowieństwu, które z podziwu godną konsekwencją odpowiadało światu pięknym za nadobne. [...] Ów spór świta i Kościoła miał swoje głębokie korzenie, bez zrozumienia których nie da się właściwie ocenić tych wydarzeń, będących raczej nieuniknionym skutkiem wcześniejszych procesów. Sam zaś spór również nie był tak jednoznaczny, jak nieraz bylibyśmy skłonni uważać. To właśnie w XIX wieku powstało to, co określano mianem katolickiego liberalizmu. To ten wiek wydał postacie na miarę Montalemberta, lorda Actona czy Leona XIII. Był to także wiek wielkich świętych, takich jak Teresa z Lisieux czy Pius IX. Jak każdy inny czas, tak i wiek XIX był więc świadkiem wielkości i małości człowieka, przenikania sacrum i profanum, świętości i grzechu. ( ze Wstępu - Michał Chaberek )