Nowoczesny esej. Studium historyczne świadomości gatunku

"Bohaterem tej pracy jest esej - nie występuje on tu jednak jawnie jako przedmiot badań, jest natomiast przedstawiany pośrednio, poprzez fakty recepcji. Począwszy od rozproszonych uwag Stanisława Brzozowskiego, poprzez komentarze wybitnych eseistów dwudziestolecia (Jerzego Stempowskiego, Bolesława Micińskiego), naukowe opracowania badaczy z lat sześciesiątych i siedemdziesiątych, aż po najnowsze definicje krytyków literackich, esej pojawia się w coraz to nowych ujęciach dowodząc, iż nie jest możliwe sformułowanie rozstrzygajacego, uśredniającego głosy komentatorów genologicznego wniosku. Podobna konkluzja staje się wynikiem zestawienia poglądów i opinii krytyków wypowiadających się w ubiegłym wieku na temat eseju poza literaturą polską. Także dyskusja wokół Prób Michela de Montaignea nie przynosi rozwiązania intrygującej, eseistycznej kwestii. Ostatecznie terenem obserwacji stają się ważne dla dyskusji nad zjawiskiem teksty Virginii Woolf (The Modern Essay, 1922), Roberta Musila (fragment Człowieka bez właściwości, 1930-43), Maxa Bensego (Über den Essay und seine Prosa, 1947), György Lukácsa i Theodora W. Adorno (odpowiednio: O istocie i formie eseju. List do Leo Poppera, 1911 i Esej jako Forma, 1958). Każdy z nich przynosi indywidualną i odległą od konwencjonalnej definicji wizję tego, czym jest esej, prowadząc ostatecznie ku hipotezie, że owa forma wypowiedzi jest swoistym, nowoczesnym w swym charakterze, sposobem zapisywania danych doświadczenia, będąc jednocześnie samym doświadczeniem - ""próbowaniem"" siebie."