Nacjonalizm jako problem badawczy został wplątany w spory ideologiczne XX wieku, które w dalszym ciągu rzutują na dyskusję naukową. Wiedza, a raczej wyobrażenia o nacjonalizmie stają się częścią składową różnych opcji politycznych. Taki stan rzeczy utrudnia dogłębne rozpoznanie zjawiska nacjonalizmu, skutkując wieloma stereotypami. Tymczasem, jak to wykazują badania szczegółowe, nie ma jednego nacjonalizmu. Poszczególne idee nacjonalistyczne bazują bowiem na różnych systemach wartości i znajdują się w różnych relacjach z Kościołami i religiami. W związku z powyższym, abstrahując od drugorzędnych zróżnicowań lokalnych można wyróżnić trzy zasadnicze rodzaje nacjonalizmów: chrześcijański, świecki i neopogański. Zawarte w niniejszej książce artykuły przekonywająco ilustrują taki trójpodział.