Na styku

Nie da się ukryć, że mieszkając w Polsce, jesteśmy dzisiaj częścią świata utożsamianego z globalną Północą, opisywanego przez Arjuna Appaduraia i Achille Mbembego, ale jednocześnie żyjemy w miejscu, gdzie trajektorie historycznych procesów i wektory energii społecznych niekoniecznie są z tym światem zbieżne. Trwa tu bowiem nieustanny proces negocjowania geopolityki naszego poznania albo aktualizowanie różnicy między Wschodem a Zachodem Europy – różnicy, którą wojna Rosji z Ukrainą odgrywa w nowej odsłonie. (…) Trzeba zatem zdać sobie sprawę z tego, że określone wyobrażenia o globalnych podziałach świata często stanowią kognitywną matrycę lokalnych stref kontaktów międzykulturowych. (…) Ale efekty spotkań w owych strefach kontaktu wydają się całkowicie emergentne i wydarzeniowe, co usprawiedliwia wybór metodologii i narzędzi ich badania. Podstawowym narzędziem diagnostycznym stref kontaktu i konfliktu są dla nas performansy naturo-kulturowe, które sytuują człowieka w przestrzeni relacji ze środowiskiem naturalnym, terytorium, społecznym otoczeniem oraz indagują wyodrębnione w ten sposób związki, nadając im nową dynamikę i wykładnię. Performans pełni tu zatem funkcję epistemiczną, na równi z innymi, uznanymi zwykle za bardziej „naukowe”, sposobami badania i konceptualizowania świata.

Przygotowany tom wykracza poza ramy nauki o teatrze, stanowiąc bardzo ciekawy przykład pozycji kulturoznawczej, dla której podłożem, zarówno metodologicznym, jak i epistemologicznym, jest performatyka (performance studies). (…) Znajduje to swoje odzwierciedlenie już w samym podtytule – performanse naturo‑kulturowe, przy czym pierwszy człon, „naturo”, przywołuje w gruncie rzeczy perspektywę badań nad antropocenem, a więc epoką, w jakiej to człowiek (czyli także wytworzone przez niego dyrektywy i normatywy kulturowe), a nie siły geologiczne czy meteorologiczne, ma największy wpływ na to, co zwykło się określać terminem środowiska naturalnego. Już z tego punktu widzenia tom wypełnia lukę w polskich badaniach performatycznych, gdzie owa perspektywa nie była mocno obecna.

Autorzy tekstów zebranych w niniejszym tomie posługują się różnymi typami działań artystycznych w celu lepszego zdefiniowania i zdiagnozowania stref kontaktów i konfliktów, a jednocześnie w swoich wyborach starają się nie ograniczać do przykładów z ostatniego dwudziestolecia XXI wieku ani wyłącznie do kontekstu Europy Środkowo-Wschodniej (choć z oczywistych względów ta perspektywa jest tu wyraźnie dominująca).

Ze Wstępu

Wydanie 1 - Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego