Kultura bezdziejów. Rzecz o dziejowej degradacji narodu polskiego

Pierwsze wydanie Kultury bezdziejów ukazało się w roku 1945 w Szkocji, dokąd Autor, jako sekretarz Ministra Poczt i Telegrafów wyemigrował wraz z całym rządem RP. W środowisku emigracyjnym nie była wówczas dostępna literatura dotycząca rozumienia naszych dziejów, a była ona bardzo potrzebna dla przezwyciężenia traumy wojny i budowania stanowiska wobec przyszłości kraju. Wydane w sierpniu 1939 w kraju Dzieje bez dziejów Jana Stachniuka, nie były dostępne, i w zamyśle Autora pisana Kultura bezdziejów miała być streszczeniem tamtej książki w formie bardziej przystępnej dla czytelnika niż systematyczny wykład Dziejów bez dziejów. Ten zamysł w wykonaniu Antoniego Wacyka przerodził się jednak w dzieło samoistne, innego charakteru niż pierwowzór. Talent literacki Autora, w połączeniu z problemowym układem treści dały tekst trzymający czytelnika w napięciu od pierwszej do ostatniej strony. Pisząc książkę w Wielkiej Brytanii Wacyk miał dostęp do literatury przedmiotu tam wydawanej oraz licznych bibliotek, a głównie do Bbiblioteki Królewskiej w Londynie. Zaowocowało to przytaczaniem w Kulturze bezdziejów materiałów nieznanych przy pisaniu w Polsce Dziejów bez dziejów, z których najcenniejsze są zachodnie, głównie brytyjskie opracowania na temat Polski. Spojrzenie innych jest bowiem w stanie zawsze wnieść coś co umyka uwadze krytycznego nawet, ale pogrążonego w miejscowej tradycji obserwatora. Dzięki powyższym zaletom "Kultura bezdziejów" może, jako jedna książka, dać czytelnikowi zrozumienie duszy polskiej i będących jej pochodną naszych zagmatwanych dziejów. Po powrocie z emigracji Wacyk długo nie zgadzał się na wznowienie Kultury bezdziejów uważając, że ona jako praca wtórna w stosunku do Dziejów bez dziejów byłaby podważaniem autorytetu mistrza, za jakiego uważał Jana Stachniuka. Dopiero po wydaniu swoich kolejnych czterech książek, kiedy to ujrzał, że czytelnicy wyraźnie rozróżniają zarówno zawartość merytoryczną jak i styl jego książek od prac Stachniuka, zgodził się na wznowienie, i pod jego kątem dopisał kilka zdań wyjaśniających, zawartych w "Nocie po latach dopisanej", umieszczonej tu pod przedmową, na str. 5. Dla współczesnego czytelnika, obserwującego powrót recydywy saskiej w III RP, pozostawienie archaicznego miejscami stylu ma zasadnicze znaczenie. Unaocznia mu, że to co obserwuje nie jest wynalazkiem bieżącej chwili, tylko było już widziane i analizowane na przestrzeni kilku ostatnich wieków I RP i dwudziestolecia międzywojennego, któremu Autor poświęcił Część III. "Recydywa saska". Recydywy saskiej w III Rp Wacyk już nie opisał, choć zdążył jeszcze zaobserwować jej pochód.