Komentarze do ustawy - Prawo ochrony środowiska : środki finansowo-prawne tytuł V ustawy - Prawo ochrony środowiska

Punktem wyjścia analizy był pogląd, że prawo ochrony środowiska za swój przedmiot ma zachowanie człowieka a nie zjawiska przyrodnicze, medyczne czy techniczne. Te zjawiska są w tle (lub jak kto woli u podstaw regulacji prawnej) ale tylko w takim zakresie w jakim normy prawne mogą oddziaływać na zachowanie człowieka polegające na korzystaniu ze środowiska. Należałoby z cała mocą podkreślić, że obowiązujące prawo ochrony środowiska za punkt wyjścia i dojścia ma człowieka i jego interesy, a więc oparte jest o koncepcję antropologiczną. To człowiek decyduje o potrzebie ochrony środowiska i o jej zakresie. Należałoby także uwypuklić, że prawo środowiska nie jest prawem, w które chroni tylko jeden interes - ochronę środowiska. Prawo ochrony środowiska uwzględniać musi także inne interesy, które znalazły wyraz w regulacji konstytucyjnej, a w szczególności zawarte w katalogu praw i wolności człowieka. Trudno było objąć badaniem wszystkie normy zaliczane do prawa ochrony środowiska nie tylko dlatego, że granice tego działu regulacji są przedmiotem sporów, ale także dlatego, że rozmiary legislacji i niewielki stopień teoretycznego opracowania tych norm skutkuje brakiem poprawnej klasyfikacji lub typologii norm prawa ochrony środowiska (nie tylko w Polsce), co uniemożliwia prowadzenie uogólnionych analiz. W związku z tym zajęto się w zasadzie tylko zbiorem przepisów zawartych w ustawie Prawo ochrony środowiska, ustawie Prawo wodne i ustawie o odpadach. Analizę ograniczono do niektórych instytucji materialnoprawnych (rozdział VII) i procesualnych (rozdział VIII) uregulowanych w tych ustawach. Wybór tych instytucji odzwierciedla zainteresowania badawcze autora. Analizy tych instytucji poprzedzone są rozważeniem podstawowych problemów teoretycznych prawa ochrony środowisk (rozdziały: I-VI). Badaniami, zgodnie z harmonogramem grantu, który leży u podstaw . książki, objęto także instytucie niewładcze ochrony środowiska jak rozwiązania organizacyjne. Zrezygnowano jednak z przedstawienia ich wyników w książce. Dokonane analizy przekonały, że wprawdzie można analizować oba zagadnienia przez pryzmat koncepcji udatności norm prawnych, ale niewielka jest wartość poznawcza takich analiz. Instytucje niewładcze są w dużej mierze zjawiskami pozaprawnymi lub częściowo tylko prawnymi, w których funkcjonowaniu normy prawne odgrywają role co najwyżej drugorzędna, stanowią warunki brzegowe. Także praktyczna ich rola w polskim systemie ochrony środowiska jest jak dotąd niewielka. W Unii Europejskiej odgrywają nieco większą rolę, ale trudno byłoby twierdzić, że uzyskały tam pełne prawo obywatelstwa. Podobnie jest z rozwiązaniami organizacyjnymi. Wprawdzie ich istnienie uwarunkowane jest przez normy prawne, ale normy te mają specyficzny charakter (normy organizacyjne) i nie sposób badać je poza strukturami traktowanymi jako zjawiska społeczne czy polityczne. To co jest typowym zagadnieniem prawnym w rozwiązaniach organizacyjnych tj. podział zadań i kompetencji, to zostało przedstawiono przy okazji analizy wybranych instytucji prawnych. Na marginesie należy zauważyć, że zasadnicze koncepcje organizacji administracji publicznej, czy ujmując rzecz szerzej - władz publicznych w zakresie ochrony środowiska, są pochodną generalnych rozwiązań organizacyjnych i inaczej być nie może. Ochrona środowiska jest bowiem tylko jednym z wielu zagadnień będących przedmiotem troski władz publicznych. To co specyficzne dla ochrony środowiska w zakresie spraw organizacyjnych ma marginalne znaczenie, poza Inspekcją Ochrony Środowiska oraz funduszami ochrony środowiska i gospodarki i wodnej. Generalnie można powiedzieć, że rozwiązania organizacyjne sprzyjają skuteczności prawa ochrony środowiska w takim stopniu w jakim sprzyjają skuteczności prawa w ogóle. To co jest ich błędem to nadmiar centralizmu, u podstaw którego leży przekonanie, że skutecznie chronić można środowisko tylko uniezależniając się od wpływu czynników lokalnych a więc centralnie. Ciekawe, że podobnie argumentuje się także w odniesieniu do innych zagadnień. Te powody legły u podstaw niezamieszczania w książce rozważań dotyczących tych problemów.