Nie znajdziemy zapewne pomiędzy Renem a nurtami Niemna krainy, która wiodłaby życie w takiej izolacji jak Mazury, toteż cywilizacyjnie obszar ten pozostawał w tyle za szczęśliwiej położonymi ziemiami. Stało się tak dlatego, że na Mazurach dłużej niż na innych terenach siły przyrody władały losami tamtejszych mieszkańców.