Esej o człowieku

Jeden z najwybitniejszych XX-wiecznych filozofów niemieckich Ernst Cassirer (1874-1945) przeszedł do historii jako teoretyk "form symbolicznych". Jego monumentalna Philosophie der symbolischen Formen (Filozofia form symbolicznych, 1923-1929) nie została (i zapewne już nie zostanie) przełożona na język polski, ale Esej o człowieku stanowi poniekąd skrót tamtego dzieła i jego uaktualnienie napisane w innym czasie (1944), w innym języku i w innym miejscu (w USA, Cassirer bowiem, żydowskiego pochodzenia wrocławianin, w 1933 roku wyemigrował z Niemiec). Autor, zaliczany do neokantystów, postrzega formy symboliczne jako swoistą sieć narzuconą na rzeczywistość i pośredniczącą w jej postrzeganiu. Człowiek nie żyje już w świecie fizycznym, lecz w symbolicznym: w świecie języka, mitu, religii, sztuki, nauki? Nie odnosi się bezpośrednio do rzeczywistości, nie stoi wobec niej "twarzą w twarz". Ta sieć to echo Kantowskich form naoczności i kategorii intelektu "nakładanych" na "rzecz w sobie", a zarazem umożliwiających w ogóle jakiekolwiek poznanie. Cassirer uprawia jednak raczej antropologię niż metafizykę. Bardziej niż wyjaśnianie tego odwrócenia "naturalnego porządku" zajmuje go działalność ludzkiego animal symbolicum wewnątrz "sieci". Najwyżej sytuując w kulturze naukę, jest świadkiem i komentatorem jej gwałtownego rozwoju w pierwszych dekadach XX wieku, ale stara się ją ujrzeć w całokształcie "form symbolicznych".