Ciężki piasek

Piękna, z czułością i miłością opowiedziana, historia rodziny. Ponieważ historia dotyczy pierwszych dziesiątków lat XX wieku, dzieje się w małym wielonarodowościowym miasteczku na pograniczu Rosji, Białorusi i Ukrainy, a jej głównymi bohaterami są Żydzi, to oczywistym jest fakt, że małe ludzkie historie toczą się pod dyktando wielkiej Historii.

Opowieść dzieli się na dwie części: historia życia i historia zagłady. W obu pierwsze skrzypce gra miłość. Chwilami trochę kiczowata, to znów bardzo dojrzała, niemalże wykraczająca poza rozumienie, przeczucia i odczucia. I wartości, dla których się żyje. I czasami umiera.

Przeczytałam jednym tchem: to piękna, nieszablonowa, chwilami rozczulająca, częściej wstrząsająca, a w końcówce nieco patetyczna opowieść. Dawno nie czytałam sagi, która wywołałaby u mnie tyle emocji. Jest jednak jedno ale: zbyt duże prześlizgnięcie się po latach propagandy, głodu, terroru i czystek. Dziś oczekujemy zupełnie innego potraktowania tamtych lat w literaturze. Tak, wiem: w latach trzydziestych Rybakow doświadczył prześladowań ze strony władzy radzieckiej, został na trzy lata zesłany na Syberię, żył wśród ludzi, których dotkliwie dotknęły represje stalinowskie. Wiem również, że „Ciężki piasek” powstał w ZSRR w latach 1975-77 (to epoka Breżniewa, jeszcze przed interwencją w Afganistanie). Być może to „prześlizgnięcie” było wówczas jedyną możliwą formą dla opowiedzenia niniejszej historii, lecz „ale” pozostaje…