Biologia i teodycea

Biologia i teodycea jest próbą odczytania dzieła Czesława Miłosza w świetle opozycji między obrazem świata, jaki narzuca nauka, a wyobraźnią religijną i duchowym wymiarem sztuki poetyckiej. O ile doniosłość tej opozycji wydaje się czymś oczywistym w horyzoncie myśli i twórczości Noblisty, o tyle badanie jej antropologicznych i artystycznych konsekwencji natrafia na poważne trudności. Poetycka wizja Miłosza rozwija się w napięciu pomiędzy biologią a eschatologią, fizyczną nędzą ludzkiego gatunku a kosmicznym znaczeniem człowieczeństwa. Nie daje się ona wyczerpująco opisać ani w porządku religijnych czy filozoficznych doktryn, ani w porządku wiedzy naukowej. Jednak stąd właśnie bierze się jej siła – z rozległości oraz intensywności poszukiwań poety, z mariażu wiedzy, doświadczenia i poznawczej gorliwości. Temu wszystkiemu musi sprostać czytelnik. Książka Joanny Zach różni się zatem od prac polonistycznych i wykracza w swoich założeniach poza dziedzinę literaturoznawstwa.

Biologia i teodycea stanowi próbę całościowego ujęcia problematyki dotąd nie dość wyraźnie rozpoznanej, traktowanej marginalnie bądź przedstawianej jako jeden z kontekstów twórczości autora Ziemi Ulro. To także „kronika” wieloletniego obcowania z Miłoszem, zdająca sprawę z osobistych spotkań z człowiekiem i jego dziełem, a także z ryzykownych wędrówek po labiryncie jego myśli.

Joanna Zach – historyk literatury XIX i XX wieku, autorka prac opublikowanych w języku polskim, angielskim, francuskim i fińskim. Wydała między innymi: Monolog różnogłosy. O dramatach współczesnych Cypriana Norwida (Kraków 1993) oraz Miłosz i poetyka wyznania (Kraków 2002).