Bieżeństwo 1915. Zapomniani uchodźcy

„Bieżeństwo 1915. Zapomniani uchodźcy” Anety Prymaki – Oniszk to pierwsza książka, która przybliżyła mi tragedię blisko trzech milionów ludzi, mieszkańców zachodnich guberni Imerpium Rosyjskiego (w dużej mierze to ziemie oddane Polsce po odzyskaniu niepodległości), która rozpoczęła się w maju 1915 r. Celowo nie wymieniam czasu zakończenia tej tragedii, gdyż całkiem prawdopodobne jest, że w wielu przypadkach tragedia ta trwała tak długo, jak długo żyli uczestnicy bieżeństwa.

Czy to kolejne wydarzenia (nieszczęścia I wojny, entuzjazm z odzyskania niepodległości i żmudne lata budowania polskości na odzyskanych terenach, okrucieństwa II wojny), przemieszczanie się ludności w następnych latach, fakt, że tak wielu nie powróciło z bieżeństwa były powodem, że tragedia ta umykała ze świadomości ludzkiej w milczenie i zapominanie? Czy ogrom ludzkich cierpień i strat, rodzący beznadzieję zabijającą nawet potrzebę mówienia o tamtym? Jak to możliwe, że w wolnym kraju skrzywdzeni obywatele nie doczekali się nie tylko rekompensaty, ale jakiegokolwiek zrozumienia, pochylenia się nad ich nieszczęściem?

A. Prymaka – Oniszk ściga się z czasem docierając do ostatnich żyjących bieżeńców. Rozmawia z nimi, z ich rodzinami próbując przywrócić pamięć tamtym wydarzeniom. Sięga również do dzienników, pamiętników i gazet tworząc poprzez pryzmat losów poszczególnych bohaterów szeroki obraz tamtej tragedii. Odnalezienie materiałów, ludzi, przywrócenie tematu, ubranie go w spójną opowieść...