Bieszczady. Beskid Niski. Przewodnik górski. Wydanie 2

Bieszczady są najbardziej na wschód wysuniętą częścią polskich Karpat. Należą – jako jedyne pasmo górskie w obecnych granicach Polski – do Karpat Wschodnich, które oddziela od Karpat Zachodnich Przełęcz Łupkowska oraz dolina Osławy i Sanu. Różnie wytyczane są granice tego pasma – według kryteriów geograficznych Bieszczady ciągną się od Przełęczy Łupkowskiej na zachodzie po Przełęcz Wyszkowską na wschodzie (obecnie na terenie Ukrainy). Do Polski należy najbardziej zachodnia część tego pasma – Bieszczady Zachodnie kończące się na Przełęczy Użockiej, na pograniczu Polski i Ukrainy. Północna granica tych gór biegnie północnymi podnóżami pasma Chryszczatej i Wołosania, Durnej, Korbani, w końcu północnymi stokami Otrytu i górnym odcinkiem doliny Sanu. Natomiast na północ od nich rozciągają się góry Sanocko-Turczańskie (od dwóch miast: Sanoka i Turki na Ukrainie) obejmujące liczne równolegle do siebie ciągnące się grzbiety, dużo niższe niż Bieszczady. Od tego podziału znacznie odbiegają granice "turystyczne" tych gór – dla turystyki najważniejsze są linie komunikacyjne, dlatego granice Bieszczadów traktowane są z dużym uproszczeniem; na zachodzie jest to linia kolejowa biegnąca od Przełęczy Łupkowskiej na północ, doliną Osławicy, a potem Osławy aż po Zagórz, natomiast północną granicę wyznacza linia kolejowa z Zagórza przez Lesko i Ustrzyki Dolne, aż po Krościenko przy granicy ukraińskiej. Taki też obszar Bieszczadów opisujemy w naszym przewodniku. Jest on bardzo zróżnicowany pod względem wysokościowym i morfologicznym i dzieli się na dwie zasadnicze części: na południu dużo wyższa i bardziej zwarta – to właściwe Bieszczady (nazywane też czasami Bieszczadami Wysokimi), a na północy szeroko rozumiane Przedgórze Bieszczadzkie, którego centralną część tworzy otoczenie Jeziora Solińskiego. Beskid Niski rozciąga się na przestrzeni ponad 75 km pomiędzy Przełęczą Tylicką (683 m n.p.m.) na zachodzie a Przełęczą Łupkowską (640 m n.p.m.) na wschodzie. Od sąsiednich grup górskich oddzielają go głębokie doliny – na zachodzie dolina Kamienicy (nazywanej też Kamienicą Nawojowską) rozdziela to pasmo od Beskidu Sądeckiego, natomiast na wschodzie dolina Osławy – od Bieszczadów. Ku północy Beskid Niski opada wyraźnym progiem ku swoim przedpolom – na zachodzie jest to Pogórze Ciężkowickie, a w środkowej części rozległe obniżenie Dołów Jasielsko-Sanockich. Beskid Niski jest najniższą częścią łańcucha karpackiego (mimo że najwyższe szczyty nie są wcale takie niskie) – tu grzbiet wododziałowy ma swoje najniższe przełęcze (Przełęcz Dukielska), a na przestrzeni przeszło 30 km w środkowej części pasma żaden szczyt nie przekracza wysokości 800 m n.p.m. Także szerokość pasma karpackiego jest w tym miejscu niewielka – od południa bardzo blisko wcina się płaska Nizina Węgierska, na północy natomiast, pomimo znacznej szerokości, dominują obniżenia i pogórza, a nie góry. Warto jednak pamiętać, że ta część Beskidów jest bardzo zróżnicowana – a różnorodność krajobrazów niejednokrotnie zaskakuje przyjezdnych. Ze względu na znaczny obszar, a także na zróżnicowanie krajobrazu Beskid Niski dzieli się na mniejsze części. Idąc kolejno od zachodu, są to: Góry Grybowskie, Góry Hańczowskie, Pasmo Magurskie, Beskid Dukielski, Pasmo Bukowicy, a na południu ciągnące się wzdłuż granicy Pasmo Graniczne. Najbardziej na zachód wysuniętą częścią Beskidu Niskiego są Góry Grybowskie. Leżą one pomiędzy dolinami rzek: Kamienicy i Białej, a tylko jedna góra – Chełm wznosi się pomiędzy Białą a Ropą.