Czwartek , 24 listopada 2011r.
Jest to 328 dzień roku, do końca zostało 37 dni.
Imieniny obchodzą: Aleksander, Andrzej, Biruta, Chryzogon, Dargorad, Dobrosław, Emilia, Felicjana, Felicjanna, Firmina, Flora, Franciszek, Jan, Jaśmina, Joachim, Pęcisław, Protazy, Roman, Twardomir, Walenty i Walentyn
Wszystkiego najlepszego!
Święta:
• Demokratyczna Republika Konga – Rocznica Nowego Reżimu
• Polska – Katarzynki (w wigilię św. Katarzyny, męski odpowiednik Andrzejek)
• Serbski Kościół Prawosławny – Dzień Stefana III
• Turcja – Dzień Nauczyciela
Przegląd informacji:
• 1587 – Oblężenie Krakowa: odparto szturm wojsk arcyksięcia Maksymiliana III.
• 1644 – Ustawiono figurę króla na kolumnie Zygmunta III Wazy w Warszawie.
• 1859 – Karol Darwin opublikował dzieło O powstaniu gatunków na drodze doboru naturalnego.
• 1904 – Rozpoczęło działalność więzienie na Rakowieckiej w Warszawie.
• 1963 – Zabójca Johna F. Kennedy’ego, Lee Harvey Oswald, został zastrzelony w podziemiach komendy głównej policji w Dallas przez Jacka Ruby’ego.
• 1974 – W Etiopii odkryto pochodzący sprzed 3,2 mln lat fragment szkieletu samicy australopiteka znanej jako Lucy.
• 1986 – Premiera filmu Kronika wypadków miłosnych.
• 1993 – W Krakowie otwarto Centrum Kultury Żydowskiej.
• 1993 – Premiera filmu Pani Doubtfire.
• 1996 – Na Białorusi odbyło się sfałszowane referendum umacniające władzę Aleksandra Łukaszenki i przywracające radzieckie symbole narodowe.
Jedna z karykatur Karola Darwina po publikacji jego teorii
Urodzili się:
• 1632 – Baruch Spinoza, holenderski filozof
• 1713 – Laurence Sterne, irlandzki pisarz
• 1826 – Carlo Collodi, włoski pisarz
• 1891 - Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, polska poetka, dramatopisarka
• 1899 – Jan Maklakiewicz, polski kompozytor, pedagog, publicysta
• 1908 - Aleksander Ford, polski reżyser filmowy
• 1961 - Kuba Sienkiewicz, polski lekarz neurolog, muzyk, lider zespołu Elektryczne Gitary
• 1970 - Chad Taylor, amerykański muzyk, gitarzysta grupy LIVE
Osobistość dnia:
Urodziła się jako Maria Janina Kossak, córka malarza Wojciecha Kossaka herbu Kos, syna Juliusza. Jej starszy brat Jerzy Kossak również był malarzem, a młodsza siostra, pod pseudonimem Magdalena Samozwaniec, pisała utwory satyryczne. Oboje rodzice autorki wywodzili się ze szlachty, ich dworek Kossakówka był miejscem częstych spotkań przede wszystkim środowiska artystycznego. Gośćmi w domu Kossaków bywali m.in. Henryk Sienkiewicz, Ignacy Jan Paderewski, Wincenty Lutosławski. Atmosfera ta tym mocniej wpłynęła na przyszła autorkę Niebieskich migdałów, że nie uczęszczała ona do szkoły. Edukację pobierała w domu, gdzie nauczyła się kilku języków obcych oraz zdobyła wykształcenie humanistyczne. Przez krótki czas chodziła, jako wolna słuchaczka, na krakowską Akademię Sztuk Pięknych.
Trzykrotnie wychodziła za mąż. Pierwszy mąż Władysław Bzowski (poślubiony przez nią w 1915 roku) był oficerem armii austriackiej. Małżeństwo jednak szybko się rozpadło i, po unieważnieniu go, Maria z Kossaków Bzowska wyszła (w 1919 r.) za Jana Gwalberta Henryka Pawlikowskiego, syna Jana Gwalberta Pawlikowskiego. Zamieszkali w Zakopanem, w domu Pawlikowskiego, który był pasjonatem Tatr. Małżeństwo to nie przetrwało długo, choć zostało unieważnione dopiero w roku 1929.
Poetka sporo podróżowała, czego ślady można odnaleźć w jej twórczości. Przebywała między innymi we Włoszech, w Północnej Afryce i we Francji, gdzie w 1927 r. w Paryżu poznała wielką miłość, lotnika i poetę Sarmento de Beires. W 1931 roku wyszła za mąż za Stefana Jasnorzewskiego, oficera lotnictwa.
We wrześniu 1939 roku, po wystawieniu sztuki Baba-Dziwo, która była ostrym atakiem na hitlerowski totalitaryzm, wyjechała do Francji (szlakiem przez Zaleszczyki), by później dotrzeć do Anglii. Wraz z mężem osiadła w Blackpool, w ośrodku lotnictwa RAF. Pozostali ze sobą aż do śmierci poetki, która chorowała na raka. Nowotwór dawał bardzo szybko przerzuty, najbardziej zaatakowany był kręgosłup poetki. Pomimo dwóch specjalistycznych operacji Maria Pawlikowska-Jasnorzewska zmarła w szpitalu w Manchesterze 9 lipca 1945 roku. Jej śmierć bardzo przeżył Stefan Jasnorzewski, który po skończonej wojnie całkowicie porzucił lotnictwo – wiązał z nim swoje dotychczasowe życie. Zerwał kontakty z przyjaciółmi i rodziną na okres około pięciu lat.
Przyjaźniła się z wieloma artystami, zwłaszcza ze środowiskiem Skamandra, z Witkacym oraz z formistami (Leon Chwistek, Andrzej Pronaszko). Pojawia się we wspomnieniach wielu ówczesnych osobistości artystycznych, jako uprzejma, czarująca osoba, pieszczotliwie nazywana Lilką.
Karierę dramatopisarki rozpoczęła w roku 1924 utworem Szofer Archibald. Komedia w trzech aktach. Do 1939 roku napisała piętnaście sztuk, które z powodu perspektywy z jakiej ujmowała tematy takie jak aborcja, związki pozamałżeńskie i kazirodztwo uważane były za skandalizujące. Krytycy porównywali ją do takich postaci jak Molier, Pierre de Marivaux, Oscar Wilde, George Bernard Shaw i Witkacy.
Wiersze Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej były często wykonywane jako piosenki, śpiewane m.in. przez Ewę Demarczyk do muzyki Zygmunta Koniecznego, Czesława Niemena (do muzyki własnej) czy Krystynę Jandę do muzyki Jerzego Satanowskiego. Jeden z wierszy Jasnorzewskiej czyta bohaterka gombrowiczowskiej Pornografii wyreżyserowanej przez Jana Jakuba Kolskiego.
Na jej cześć nazwano jedną z planetoid. Wspomnienia o poetce, zatytułowane Zalotnica niebieska, wydała jej siostra, Magdalena Samozwaniec, a Rafał Podraza przygotował w 2010 roku książkę z wyborem jej poezji, dokonanym niegdyś przez siostrę poetki pt. Moja siostra poetka.
Cytaty:
***
Nie widziałam Cię już od miesiąca.
I nic. Jestem może bledsza,
Trochę śpiąca, trochę bardziej milcząca,
Lecz widać można żyć bez powietrza.
— Maria Pawlikowska-Jasnorzewska
***
Chmiel na bezsenność, a sen - na bezmiłość. Poduszkę z chmielu gdy sobie umościsz, zaśnij, bo na cóż życie bez miłości.
— Maria Pawlikowska-Jasnorzewska
***
Ach, długo jeszcze poleżę
w szklanej wodzie, w sieci wodorostów,
zanim nareszcie uwierzę,
że mnie nie kochano, po prostu.
— Maria Pawlikowska-Jasnorzewska – Ofelia
Szczęśliwego dnia!