Polski pisarz i eseista tworzący w nurcie powieści przygodowej oraz fantastyki naukowej, popularnie nazywany „polskim Juliuszem Verne’em”, przyrodnik. Jego twórczość zawierała często akcenty patriotyczno-wolnościowe.
Umiński jest uznawany zwykle za głównego prekursora fantastyki naukowej na gruncie literatury polskiej. Do jego znaczących utworów w tym gatunku należą m.in.
W nieznane światy (1895) i
Zaziemskie światy (1956). To właśnie w powieściach zawierał on projekty swoich maszyn, na których realizację nie było go stać finansowo.
Umiński był autorem książek dla dzieci i młodzieży, publicystą i popularyzatorem nauki
[. Od dzieciństwa marzył o byciu konstruktorem maszyn. Ponieważ jednak z powodu trudnej sytuacji finansowej nie mógł zrealizować tego zamierzenia, opisywał swoje pomysły i projekty w kolejnych dziełach literackich. Proza Umińskiego miała zwykle wymowę dydaktyczną oraz budujące przesłani. Debiutując w okresie Młodej Polski, był więc uważany za epigona poprzedniej epoki oraz właściwej jej tzw. przcy u podstaw.
Pisarz, przez prawie cały okres twórczości zafascynowany pozytywistycznym ideałem postępu, pod koniec życia przyjął sceptyczną postawę wobec rozwoju techniki i nauki, któremu nie towarzyszy dbałość o dobry obyczaj oraz wartości duchowe. W ostatnich powieściach „niechętnie patrzy na rozwój cywilizacji materialnej, zwraca natomiast uwagę na wewnętrzny, duchowy rozwój człowieka znajdującego swój ideał w biernej kontemplacji”. Podejmował również tematykę narodowowyzwoleńczą, czemu dał wyraz zwłaszcza w powieściach Krwawy chleb (Znojny chleb) oraz Flibustierowie. Patriotyzm Umińskiego odznaczał się jednak w większości powieści autora, który bohaterami swoich opowieści czynił zazwyczaj dzielnych i pomysłowych Polaków.