Studiował filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim oraz na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu. W 1982 roku otrzymał doktorat na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Należał do założycieli grupy "Wierzbak" (1956).
Pracował jako kierownik artystyczny klubu "Od Nowa" (1958 - 1962), kierownik literacki Teatru "Marcinek" i Teatru Polskiego oraz redaktor radio i telewizji polskiej.
Współpracował z wieloma pismami.
Twórczość Józefa Ratajczaka była wielokrotnie wyróżniana i nagradzana.