Grzegorz Dowlasz

Pseudonim Ignacy Kowal.
W 1941 roku ukończył gimnazjum Zygmunta Augusta w Wilnie. W czasie okupacji niemieckiej działał i walczył na Wileńszczyźnie w szeregach AK (Organizacja Dywersyjna „Wachlarz”), pod dowództwem płk. Aleksandra Krzyżanowskiego „Wilka”. Pod koniec wojny wstąpił do 2 Armii Wojska Polskiego. Był żołnierzem 5 Kołobrzeskiego Pułku Piechoty. Uczestniczył w walkach o przełamanie Wału Pomorskiego i przy forsowaniu Odry. Brał również udział w operacji hrubieszowskiej (1946). Z uwagi na powszechny brak kadry nauczycielskiej, w tym samym roku został zwolniony z wojska.

W 1946 roku zawarł związek małżeński z Weroniką Ciechanowicz, którą poznał jeszcze w konspiracji. Wraz z żoną wyjechał na Pomorze Zachodnie. Zamieszkał w miejscowości Bezrzecze w pow. polickim. Tu, w dawnym budynku poniemieckiej szkoły przy ul. Górnej 6, uruchomił jedną klasę, do której przyjmowano uczniów bez względu na wiek. Klasa ta stała się zaczątkiem przyszłej szkoły powszechnej. Pierwszą kierowniczką szkoły została jego żona, a on zajął się nauczaniem. Po przeniesieniu placówki do dawnych budynków folwarcznych, przejął od żony kierownictwo nowo utworzonej, tym razem siedmioklasowej, szkoły powszechnej. W 1952 roku wspólnie z prawnikiem i społecznikiem, Stanisławem Kowalikiem, zaadaptował na potrzeby szkoły budynek gospodarczy przy ul. Górnej 3. Nowa szkoła powstała dzięki dotacjom uzyskanym ze Społecznego Funduszu Odbudowy Stolicy, głównie jednak przy zaangażowaniu i wydatnej pomocy mieszkańców Bezrzecza.

Niedługo potem wraz z rodziną przeniósł się do Jasienicy, kontynuując pracę nauczyciela w miejscowej szkole. W 1956 roku zamieszkał w Policach przy ówczesnej ul. Bolesława Bieruta. Razem z żoną został zatrudniony jako wychowawca w Państwowym Ośrodku Wychowawczym. Wkrótce objął też kierownictwo tej placówki.

Przyjmowanie do ośrodka „trudnej młodzieży” w różnym wieku, często bez podstawowego wykształcenia, stosowanie koszarowego trybu życia, a także problemy z aprowizacją, przekonały go o konieczności zmian w organizacji systemu opieki nad podopiecznymi. Wykorzystując zdobyte w Bezrzeczu umiejętności, wprowadzał stopniowo za zgodą władz zajęcia edukacyjne dla różnych grup wiekowych chłopców. Mimo pozornych sukcesów, organizacja pracy w polickim Ośrodku Wychowawczym nadal jednak budziła jego zastrzeżenia.

Wychodząc naprzeciw podjętej w 1958 roku ogólnopolskiej akcji zastępowania państwowych placówek opiekuńczo-wychowawczych (np. domy dziecka, zakłady wychowawcze i poprawcze) siecią rodzinnych domów dziecka, założył pierwszy w Polsce eksperymentalny Dom Rodzinny, w którym wspólnie z żoną pełnili rolę przybranych rodziców i opiekunów osieroconych dzieci. Siedzibą powstałej jako filia polickiego ośrodka placówki został budynek przy ul. Mącznej 16 w Zdrojach. Zdewastowany obiekt wyremontował przy pomocy kilkunastu chłopców, którzy zostali pierwszymi mieszkańcami domu, tworząc wraz z biologicznymi dziećmi Dowlaszów nową, wielodzietną rodzinę. Mimo nieustających trudności finansowych i licznych niedoborów aprowizacyjnych, w następnych latach w domu zamieszkiwali kolejni podopieczni, osieroceni lub z patologicznych rodzin. W chwili likwidacji domu w 2013 roku przybrana rodzina Dowlaszów liczyła ponad 100 wychowanków, którzy do dziś utrzymują bliskie kontakty. Prowadzona przez małżeństwo edukacja, budowane poczucie więzi oraz okazywane dzieciom miłość, szacunek i zaufanie, zyskały rodzinnemu domowi Dowlaszów grono sympatyków i przyjaciół. Należeli do nich m.in. poetka Joanna i reżyser Jan Kulmowie, dyrektor „Pleciugi” Włodzimierz Dobromilski, kpt.ż.w. Danuta kobylińska-Walas, pisarz Igor Newerly, pedagog dr Maria Łopatkowa, ks. Józef Kubicki.

Obok pracy pedagogicznej i wychowawczej, Grzegorz Dowlasz zajmował się także twórczością literacką. Zadebiutował artykułami o tematyce pedagogicznej w „Głosie Nauczycielskim” i w „Problemach”. Swoje reportaże opublikował w zbiorowym tomie Tu pracuję, tu żyję. Pisał także powieści i opowiadania.

Był wieloletnim prezesem szczecińskiego Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego.

Zmarł 6 września 2012 roku w Szczecinie. Został pochowany 11 września na Cmentarzu Centralnym

Nagrody i wyróżnienia

Odznaczenia