Muminki to fantastyczne stworzenia, trolle o antropomorficznej budowie ciała. Trochę podobne do hipopotamów jednak stojące na dwóch nogach. Zamieszkujące idylliczną dolinę położoną gdzieś w Finlandii. Powołane do życia zostały przez fińską pisarkę, piszącą po szwedzku, malarkę, ilustratorkę i rysowniczkę Tove Jansson.

Pierwszą historię o Muminkach (Małe trolle i duża powódź) napisała w 1939 roku, a została ona opublikowana w 1945, natomiast pierwsza książka (Kometa nad Doliną Muminków) została wydana w 1946 roku. Ostatnia z serii (Dolina Muminków w Listopadzie) ukazała się w 1971 roku. Wszystkie powieści z cyklu zyskały bardzo dużą popularność, która nie przemija z biegiem czasu.

Idylliczny świat Muminków początkowo wcale nie powstał dla dzieci. Autorka poprzez swoje książki oswajała własne lęki, narastające wraz z wybuchem II wojny światowej. Przelewała swoje obawy na papier budując w powieściach świat, który był pozbawiony walki dobra ze złem, gdzie opowiadane historie dotyczą spraw codziennych, postacie nie są krystaliczne, mają swoje wady i zalety, czasami są złośliwe, nieznośne a nawet okrutne. Każdy z bohaterów ma prawo do własnego widzenia świata, jednak nie przeszkadza im to by się ze sobą porozumieć.




Cykl składa się z 9 części:

1. Małe trolle i duża powódź – krótkie opowiadanie, którego głównym wątkiem jest poszukiwanie Tatusia Muminka, przez Muminka i Mamusię

2. Kometa nad Doliną Muminków – ta część dotyczy nadejścia wielkiej komety, która zakłóca spokojne życie w Dolinie Muminków, oraz wyprawie bohaterów do obserwatorium w Górach Samotnych.

3. W Dolinie Muminków – opowiada o niezwykłych zimie i lecie w Dolinie Muminków. Opisuje przygody związane z kapeluszem Czarnoksiężnika, wyprawę na Samotną Wyspę Hatifnatów, opowieść o Królewskim Rubinie i historię Topika i Topci.

4. Pamiętniki Tatusia Muminka – jest to historia młodości Tatusia Muminka, odpowiednio podkolorowana przez niego samego w jego opowieściach. Zawiera również informacje o rodzicach Włóczykija i Ryjka, a także o rodzinie Małej Mi.

5. Lato Muminków - Historia wielkiej powodzi, która pozbawiła bohaterów domu, ale również skłoniła do rozwinięcia działalności artystycznej, gdyż przez przypadek znaleźli się w teatrze, który to również został porwany przez powódź.

6. Zima Muminków – historia pewnej zimy, w której to Muminek obudził się i nie mógł znów zasnąć. Jako, że został sam, gdyż reszta domowników, poza Małą Mi, spała dalej, musiał nauczyć się jak funkcjonować zimą.

7. Opowiadania z Doliny Muminków – Kilka krótszych opowiadań z życia rodziny Muminków. Każde opowiadanie jest tu osobną historią

8. Tatuś Muminka i morze – jest to historia o latarni morskiej, Latarniku, samotności i morzu.

9. Dolina Muminków w Listopadzie - Historia o Muminkach, w której występują one tylko we wspomnieniach i opowieściach osób odwiedzających ich dom, podczas gdy sami przebywają na Wyspie

Dwie ostatnie części serii, czyli „Tatuś Muminka i morze” oraz „Dolina Muminków w listopadzie” uważane są za książki już nie dla dzieci, a bardziej dla starszego czytelnika, gdyż wiele w nich smutku i melancholii.

W każdej z książek Tove Jansson można doszukać się ukrytego znaczenia. Jako, że utwory te powstały w czasie wojny, a także po jej zakończeniu, jednak z bagażem doświadczeń autorki, można znaleźć w nich nawiązania do sytuacji wojennej tak jak choćby kometa, która miała wszystko zniszczyć, jednak świat po spotkaniu z nią mimo wszystko wrócił do normy. W ostatniej części Muminki zostały zmuszone przez autorkę do opuszczenia swojej Doliny, można się w tym dopatrzeć analogii do sytuacji samej pisarki, gdyż ona również musiała wyjechać
z ogarniętych wojną Helsinek.

W książkach można też doszukać się przeniesienia swoich cech charakteru, swoich doświadczeń, a także cech osób bliskich autorce, na postacie w nich występujące. W taki sposób Jansson przedstawiła się w postaci Włóczykija, samotnika, swoją biseksualną partnerkę Tuulikki Pietila przedstawiła w powieści jako Too-tiki,
a Mamusia Muminka to poniekąd jej własna, osamotniona, matka.

Seria o Muminkach zyskała ogromną popularność dzięki temu, iż autorce udało się w swoich książkach zbudować niepowtarzalną atmosferę świata przedstawionego.

Cykl ten zawierająca wiele elementów baśniowych takich jak fikcyjne postacie, fantastyczne wydarzenia. Jednak nie jest ona baśnią w definicyjnym znaczeniu, gdyż nie ma tu walki dobra ze złem, brak jest wyraźnych pouczeń, moralizatorstwa. Autorka w swoich powieściach opowiada o normalnym, codziennym życiu swoich bohaterów

Pozbawione są elementów typowych dla baśni takich jak ludowość, archaizowany język, typowych dla baśni postaci jak na przykład rodzina królewska, wyraźnie pozytywny i wyraźnie negatywny bohater itd.

W całej serii książek pojawia się wielu bohaterów. Niektórzy z nich występują we wszystkich częściach cyklu, inni pojawiają się tylko w wybranych. Wśród nich można wymienić m.in.;

Muminek - zachwyca się światem, Łatwowierny i naiwny, ma dobre serce i łagodne usposobienie.

Mamusia Muminka - jest niezwykle wyrozumiała, cierpliwa i tolerancyjna. Bardzo opiekuńcza, niezwykle dba o dobro domowników, jednak dając im swobodę w działaniu

Tatuś Muminka – jest niewinny i chłopięcy. Typ marzyciela i romantyka. Jest pisarzem, twórcą pamiętników, a nawet sztuki teatralnej. Uwielbia morze i burze.,

Mała Mi – mieszka wraz z rodziną Muminków. Jest tak mała, że może usiąść na dzbanku do mleka. Złośliwa i cyniczna, czasem nieco agresywna indywidualistka. Mówi to, co myśli, i robi to, co chce. Mimo to ma bardzo pozytywny stosunek do życia, choć bywa złośliwa wobec innych. Jest młodszą siostrą Mimbli.

Włóczykij – syn Joka, jest filozofem-włóczęgą. Niezależny, beztroski, nie przywiązuje zbytniej wagi do jakichkolwiek dóbr ziemskich, łącznie z własną odzieżą i higieną osobistą. Jest raczej pogodnym samotnikiem, zamkniętym w sobie, jednak w paru przypadkach objawia się jego wielkie serce – choćby przez przygarnięcie sierot w "Lecie Muminków". Jesienią zawsze opuszcza Dolinę Muminków i wyrusza na południe, by odwiedzić inne części świata. Jest najlepszym przyjacielem Muminka. Nosi wielki kapelusz i stary płaszcz, a najważniejszą (i chyba jedyną) rzeczą, jaką posiada, jest harmonijka.

Ryjek – syn Wiercipiętka i Groki, uwielbia błyskotki. Jest leniwy i tchórzliwy, trochę dziecinny. Został zaadoptowany przez rodzinę Muminków i wygląda zupełnie inaczej niż one.

Panna Migotka – jest bardzo romantyczna i dziewczęca. Jest ukochaną Muminka i przyjaciółką Małej Mi. Uwielbia biżuterię i swoje własne odbicie. Ma blond grzywkę i bransoletkę na lewej kostce. Fizycznie przypomina Muminki, jednak w przeciwieństwie do nich posiada cechę zmiany własnego koloru w zależności od nastroju.

Migotek – brat Panny Migotki. Inteligentny, uwielbia porządek i dobrą organizację..

Mimbla – jest starszą siostrą Małej Mi. Spokojna, patrzy na świat z przymrużeniem oka.

Paszczak – spokrewnione ze sobą, są w większości roztargnionymi kolekcjonerami najróżniejszych przedmiotów. Lubią przebywać w samotności, przeglądając, katalogując i kategoryzując na różne sposoby swoje kolekcje. Jednak występują wśród nich różnice. Wspólną cechą wszystkich Paszczaków jest rozumienie świata wyłącznie z własnego punktu widzenia, dlatego często nie potrafią nawiązać bliższych relacji z innymi bohaterami cyklu i są przez nich postrzegane jako dziwolągi.

Filifionki– istoty bardzo zasadnicze, lubujące się w idealnym porządku,. Są zwolenniczkami sztywnych zasad. Bardzo zwracają uwagę na opinię innych

Buka – podobna do ducha ciemnopurpurowa istota o potężnej posturze i bladych oczach, samotny wędrowiec, który zamraża ziemię gdziekolwiek się pojawi. Wzbudza powszechny strach, choć sama w sobie sprawia wrażenie bardzo smutnej. Tęskni za ciepłem, jednak sama w sobie wytwarza aurę zimna

Hatifnatowie – zawsze pojawiają się w grupach. Nikt tak naprawdę nie wie, skąd przychodzą ani dokąd zmierzają. O ich obecności świadczy wyczuwalna w powietrzu elektryczność. Podczas burzy świecą niezwykłym światłem. Wiadomo też, że wyrastają z ziaren wysianych w noc świętojańską.

Too-tiki – dojrzała postać, zamieszkująca zimą kabinę kąpielową Muminków. Przyjaźni się z niewidzialnymi myszami, dobrze zna zwyczaje istot żyjących zimą. Jako jedna z nielicznych postaci współczuje Buce. Utrzymuje z Muminkami raczej ciepłe relacje

Fredrikson – przyjaciel i wielki autorytet Tatusia Muminka z czasów jego młodości, wynalazca i konstruktor, krewny Wiercipiętka, a co za tym idzie również Ryjka. Budowniczy Symfonii Mórz, którym to statkiem podróżuje wraz z Jokiem, Tatusiem Muminka i Wiercipiętkiem.

Piżmowiec – pesymista, ciągle poirytowany samotnik, skrajny egoista.

Topik i Topcia – zagadkowe stworzonka, które wykradły Buce Królewski Rubin. Trochę wścibskie. Posługują się własnym językiem trudno zrozumiałym .

Wiercipiętek – ojciec Ryjka, mąż Groki, towarzysz podróży Tatusia Muminka z czasów jego młodości. Kolekcjoner guzików mieszkający w puszce po kawie.

Jok – ojciec Włóczykija, samotnik i człowiek nieprzywiązujący wagi do porządku, Jednak lubiany przez załogę Symfonii Mórz

Czarnoksiężnik – rozmiłowany w wszelkiego rodzaju kamieniach szlachetnych, właściciel czarnej pantery. Samotnik posiadający niezwykłe tajemne zdolności

W książkach pojawia się również wiele pomniejszych postaci, które zostaną tu jedynie wymienione. Są to: Wuj Truj, Emma, Bufka, Tulippa, Edward olbrzym, • Homek Toft, Gapsa, Lodowa Pani, Latarnik, Przodek, Ynk, Mrówkolew, Dzieci z Parku, Nini, Ti-ti-uu , Gryzilepki.

W całej serii o przygodach Muminków występuje wiele postaci, które nie zyskały swoich osobnych nazw. Są one określane najczęściej jako trolle albo leśne stworzonka.

Narracja w całej serii książek jest prowadzona z perspektywy trzeciej osoby, niezwiązanej ze światem Muminków. Jest to tak zwany narrator wszechwiedzący, sprawia on wrażenie, że jest w stanie odpowiedzieć na każde pytanie związane z akcją, bohaterami, a wręcz przenika do ich psychiki. Nie pojawia się on w żadnym momencie powieści jako bohater. Wyjątek od tego typu narracji stanowi część „Pamiętniki Tatusia Muminka” która charakteryzuje się narracją w pierwszej osobie – to sam Tatuś Muminka jest narratorem, poza momentami, gdzie z jego wspomnień czytelnik jest przenoszony do świata „tu i teraz”. Jednak Tatuś Muminka w swojej narracji jest bardzo nieobiektywny.

W cyklu nie występuje zasada trzech jedności: czasu, miejsca, akcji. Wydarzenia pojawiające się w książkach dzieją się w różnych miejscach – raz jest to Dolina Muminków, innym razem Teatr czy Wyspa Latarnika. Przygody umiejscowione są w różnych przedziałach czasowych – lato, zima, wiosna itd. Pojawiają się w nim również liczne retrospekcje – cała fabuła „Pamiętników Tatusia Muminka” jest na nich oparta.

Tove Jansson miała cudowną umiejętność pisania książek bez zbędnego moralizatorskiego języka, co sprawia, że jej książki czyta się z przyjemnością, co pewnie – poza bardzo dobrze zbudowanym światem bohaterów – przyczyniło się do zyskania przez tę serię ogromnej popularności wśród czytelników na całym świecie. Jej styl pisania jest bardzo charakterystyczny, nienachalny, pozwalający przejść czytelnikowi przez całą serię bez poczucia, że jest się pouczanym. Czytając serie nie czuje się tego, że jest to książka pisana dla dzieci, gdyż język powieści nie jest jakoś specjalnie dopasowany do najmłodszego czytelnika.

Nie można również pominąć tego, że świat Muminków nadaje się dla czytelnika w każdym wieku. W powieściach tych z wiekiem, czy czytając je po raz kolejny, każdy znajdzie dla siebie jakiś nowy sens, nowe znaczenie tych samych słów, które może już kiedyś przeczytał, a wtedy wydawało mu się, że odnoszą się zupełnie do czegoś innego.

Spośród całego cyklu do kanonu lektur szkolnych weszła tylko część zatytułowana „Opowiadania z Doliny Muminków”. Jednak od roku szkolnego 2017/2018, po reformie oświaty, została ta pozycja usunięta ze spisu lektur szkolnych. Jest to bardzo przykre posunięcie osób zajmujących się doborem lektur szkolnych dla młodych czytelników, gdyż mimo swojego wieku, książki o Muminkach nie tracą na atrakcyjności i aktualności. Młody czytelnik może w nich zauważyć, mimo braku wyraźnego morału, bardzo wartościowe dla siebie przesłania, choćby to, że pomimo tego, że każdy z nas jest inny, ma różne zalety ale także i wady, nie należy go od razu skreślać w życiu, tylko spróbować z nim się porozumieć, a nuż może się okazać, że będzie to nasz najlepszy przyjaciel itp.

Długo zastanawiałam się nad tym, dlaczego spośród tak szerokiej gamy utworów dla dzieci wybrałam akurat serię o Muminkach. Pamiętając z czasów dzieciństwa dobranockę, w której właśnie ci bohaterowie zajmowali dla mnie najważniejsze miejsce oraz przypominając sobie książki stwierdziłam, iż będzie to najbardziej trafny wybór. Zaważył tutaj sentyment i chęć dowiedzenia się czegoś więcej o autorce tekstów. Dowiadując się coraz więcej na temat życia Tove Jansson i jej sytuacji życiowej, dzięki której Muminki zostały w jej umyśle, a potem na papierze powołane do życia, stwierdzam, że to co zrobiła autorka, która przede wszystkim była rysowniczką, można uznać za majstersztyk. Stworzyła świat, który mimo, że nie był w jej początkowym zamyśle tworzony dla dzieci, stał się dla najmłodszych powodem do zadowolenia przy lekturze. Tchnęła w bohaterów życie, nadając im cechy, które może mieć każdy z nas, przez co dzieci i dorośli bez problemu mogą się z nimi identyfikować, a co najważniejsze nie są to postacie kryształowe w swoich zachowaniach, mają swoje zalety, ale mają też wady, których nie ukrywają, nie udając kogoś innego. Świat stworzony przez autorkę jest doskonałą ucieczką dla każdego czytelnika od okrucieństwa tego świata. Jest on pełen tolerancji, zrozumienia siebie nawzajem, daleki od niepokojów, które serwuje nam współczesny świat. Powieści te choć pisane pod wpływem okrucieństwa wojny, nic nie tracą na swojej aktualności nawet teraz. Historie o Muminkach czyta się z uśmiechem na twarzy, gdyż są pełne humoru,
a dodatkowo jeszcze autorka obdarzyła je pięknymi, namalowanymi przez siebie ilustracjami. Powieści ze świata Muminków można wciąż czytać od nowa i za każdą kolejną ich lekturą odnajdywać w nich coraz to nowe treści.

Uważam, że książki te powinny być nieodłącznym elementem życia każdego i najmłodszego, ale i starszego czytelnika. Ich uniwersalność sprawdza się w każdym wieku, dlatego też każdy powinien poznać ten fantastyczny, ale mimo tego całkiem zwykły, codzienny świat, w którym rodzina Muminków i ich przyjaciele wiodą spokojne życie bez większych stresów.


Kochacie Muminki?