Lem. Życie nie z tej ziemi recenzja

Pierwsza w Polsce biografia pisarza zawiera odpowiedzi na wiele nurtujących pytań z jego życia: jak Lem radził sobie podczas II wojny światowej? Czy spróbował narkotyków? Czy kiedykolwiek korzystał z używek? Jak jego przyjaźń z Philipem K. Dickiem zamieniła się w nienawiść i co było tego powodem? Wreszcie: jak powstawały największe dzieła, w tym „Solaris”, na napisanie którego - w co aż trudno dziś uwierzyć - Lem nie miał pomysłu?

Życie Stanisława Lema z wielu względów nie należało do łatwych. Szczęśliwe dzieciństwo okazało się jedynie dobrym wstępem do późniejszych tragicznych wydarzeń. Burżuazyjne pochodzenie sprawiało, że nie chciał - przede wszystkim jednak nie mógł - ujawniać publicznie pewnych faktów o sobie. Lata PRL-u odcisnęły wyraźne piętno na jego życiu. Każda data ma niebagatelne znaczenie, gdyż kształtuje ona także umysł i poglądy Lema. W tych czasach równocześnie powstawały jego powieści, które dziś stanowią jedynie większą część dorobku pisarza (są jeszcze felietony, zbiory opowiadań). Po analizie dzieł - to słowo jest nad wyraz właściwe - można dostrzec w nich liczne wątki autobiograficzne, niezależnie od wybranego tytułu.

Międzynarodowa sława to jednak nie wszystko. Postać ta ma swoje dwa oblicza - z jednej strony pisarza wybitnego, pełnego obaw o teraźniejszość i przyszłość, wizjonera. Potrafił patrzeć z bardzo szerokiej perspektywy i dostrzec jednocześnie tak odległe niebezpieczeństwa, o których obecne „internetowe”, zdigitalizowane pokolenie nie miało pojęcia. Przewidział wiele, od upadku stalinizmu po konsekwencje korzystania z sieci, z którymi właśnie zmaga się współczesność. Z drugiej strony był to zwykły człowiek ze swoimi obsesjami: motoryzacja (uwielbiał majsterkować, czemu sprzyjał pech przy posiadaniu najróżniejszych samochodów), słodycze (pomimo wielu chorób, z którymi się borykał). Był niezbyt udanym ojcem, bez wzorców, bo „rodzice nie mieli czasu go wychować”. To z pewnością inny obraz Lema niż ten wyimaginowany w głowie po lekturze jego powieści.

Stanisław Lem wyłaniający się z biografii pióra Wojciecha Orlińskiego to postać barwna, wielowymiarowa, jednocześnie pełna sprzeczności. Sława szła w parze z niepokojem. Depresja spowodowana była sytuacją polityczną i - jak dziś wiemy - słusznymi hipotezami. To pisarz inny, inspirujący. Ponadto książka zawiera wiele pytań bez jednoznacznej odpowiedzi. Pisarz-prorok? Czy może tylko spanikowany obserwator otoczenia z przypadkowo trafnymi wnioskami? Odpowiedź jest oczywista. Wizja jego XXI wieku dzieje się tu i teraz, na naszych oczach. To Lem rozczarowany i niepokojący, a jednak wielki jednocześnie.