Życie w ciekawych czasach

Przez wiele lat miałem wątpliwości, czy warto spisać wspomnienia z mego życia. Czy mam coś ważnego na ten temat do powiedzenia? Czy potrafię ustrzec się przed pokusą upiększenia własnej drogi? Dochodził do tego brak jasności co do tego, czy jestem już w tej fazie życia, gdy przychodzi obejrzeć się za siebie i próbować podsumowania. To chyba dość powszechny problem. Najpierw czujemy się zbyt młodzi, by już spisywać wspomnienia, a potem jesteśmy zbyt starzy, by to zrobić. W tym roku skończyłem siedemdziesiąt pięć lat. To jeszcze - mam nadzieję - nie jest koniec drogi, ale z pewnością taka faza, kiedy już nie byłoby rozsądnie sprawę odkładać na daleką przyszłość. Jako socjolog - i to taki, który niegdyś zajmował się badaniem pamiętników - wiem, ile tu czai się niebezpieczeństw. Nie wiem, czy moja wiedza socjologiczna pomoże mi w ich unikaniu. Jednym z problemów jest oddzielanie tego, co stanowi moje obecne poglądy i oceny od tych z opisywanej we wspomnieniach przeszłości. Innym problemem jest wierne przedstawianie faktów. Pamięć ludzka jest zawodna. W moim wypadku dysponuję dwoma rodzajami materiałów, które ją wspomagają, ale obejmują one dopiero okres mojego w pełni dojrzałego życia. Od 1959 roku zachowuje wszystkie kalendarzyki, a w nich zapisuję odbywane spotkania, wyjazdy i inne fakty. W sierpniu 1980 roku, za namową Ewy, zacząłem pisać dzienniki. Robię to regularnie i mam już zapisane trzydzieści jeden tomików (po około 250 stron każdy). Jest to dokument ostatniego ćwierćwiecza, którego nie zamierzam publikować, ale z którego w tych wspomnieniach obszernie korzystam. Dodatkowymi źródłami są zachowane listy i dokumenty, a także systematycznie prowadzone archiwum moich publikacji. W stosunku do lat dzieciństwa i wczesnej młodości polegać muszę niemal wyłącznie na własnej pamięci. Piszę te wspomnienia z uwagi na to, co było moim udziałem w życiu publicznym. Sprawy czysto osobiste pomijam, poza najważniejszymi, o których muszę wspominać, gdyż bez tego całość stawałaby się niezrozumiała. Seneka powiedział, że vivere militare est - żyć to walczyć. Nigdy nie walczyłem z bronią w ręku, ale takie widzenie własnego życia było mi bliskie na długo przed tym, gdy usłyszałem imię rzymskiego filozofa. Walczyłem o to, co uważałem za słuszne. Nie znaczy to, że zawsze miałem rację. Ale swej walki nie mam zamiaru się wypierać. Moje życie przypadło na bardzo ważne i ciekawe czasy, więc może warto o nim opowiedzieć. - Jerzy J. Wiatr