Wspólnoty chrześcijańskie w państwach byłego ZSRR - perspektywy dwudziestolecia

(...) Z perspektywy upływającego dwudziestolecia widać znaczący wpływ czynnika konfesyjnego na procesy zarówno integracyjne, jak i dezintegracyjne w państwach powstałych po upadku Związku Radzieckiego, a także wzrastające znaczenie niektórych Kościołów i związków wyznaniowych w życiu społeczno-politycznym krajów wschodnioeuropejskich w dobie transformacji. Większość państw regionu, kierując się zasadą poszanowania autonomii każdej ze stron na linii państwo-Kościół, uznała zagwarantowanie wolności religijnej za jeden z ważnych fundamentów ustroju demokratycznego oraz istotne spoiwo państwowotwórcze, wzmacniające odzyskaną bądź budowaną na nowo niepodległość i suwerenność. Niezmiernie interesującym zagadnieniem stało się także określenie wpływu religii na kształtowanie się świadomości narodowej, zwłaszcza na pograniczu kulturowo-narodowościowym, przemiany religijności społeczeństw postkomunistycznych, czy chociażby tak aktualne problemy związane z prozelityzmem i ekumenizmem w wymiarze lokalnym i szerzej światowym. Odradzanie się życia religijnego w państwach byłego ZSRR stworzyło zarówno perspektywy dla wpisania się na trwałe czynnika konfesyjnego w całokształt życia społecznego i politycznego społeczeństw postradzieckich, jak i ujawniło nowe problemy i wyzwania, tak charakterystyczne dla podlegającej procesom laicyzacji zachodniej części kontynentu europejskiego.