W cieniu Dżesera. Badania polskich archeologów w Sakkarze

Monografia „W cieniu Dżesera. Badania polskich archeologów w Sakkarze” jest syntezą osiągnięć naukowych polsko-egipskiej misji archeologicznej prowadzonej od 1987 roku wykopaliska po zachodniej stronie piramidy, tzw. piramidy schodkowej, zbudowanej w początkach III dynastii (ok. 2650 rok p.n.e.) przez legendarnego architekta i imieniu Imhotep. Misją kieruje autor książki. Efektem dwudziestu dotychczasowych kampanii wykopaliskowych było odkrycie dwu cmentarzysk z epok odległych od siebie o dwa tysiąclecia: nekropolii wielmożów ze schyłkowej fazy tzw. Starego Państwa (ostatnie stulecia III tysiąclecia p.n.e.) i Okresu Ptolomjskiego (trzy ostatnie stulecia I tysiąclecia p.n.e.) Starsza z dwu nekropol, położona w warstwie dolnej, zawiera dziesiątki grobowców, których część podziemna została wykuta w stopniach skalnych wcześniejszego kamieniołomu, z którego czerpano materiał do budowy kompleksu grobowego Dżesera. Kaplice kultowe najstarszych spośród odkrytych tu mastab zawierają unikatową dekorację ścienną, tj. płaskorzeźby i malowidła wzbogacające naszą wiedzę o sztuce egipskiej tego okresu, a będące jednocześnie cennymi źródłami do poznania historii tych burzliwych czasów, kiedy znakomicie zorganizowane państwo faraonów chyli się po raz pierwszy ku upadkowi. Zachowane teksty hieroglificzne i przedstawienia figuralne, m.in. sceny polowań i bankietów, a także „portrety rodzinne” pozwalają wniknąć w atmosferę konfliktów politycznych i rodzinnych, w jakie obfitowało życie codzienne tamtego okresu. Górna warstwa badanego terenu zawiera natomiast setki pochówków w formie mumii spowitych najczęściej bogato dekorowaną powłoką zwaną kartonażem. Przesłanki topograficzne i ikonograficzne pozwalają wnioskować, że to cmentarzysko powstało w bezpośrednim sąsiedztwie pierwszego, prowizorycznego grobu Aleksandra Wielkiego, zanim jego mumie przeniesiono do Aleksandrii. Autor prezentuje też techniki archeologiczne i różne sposoby dochodzenia do prawdy historycznej na podstawie fragmentarycznie zachowanych źródeł. Jeden z rozdziałów jest poświęcony pracom polskich konserwatorów, które stanowią integralną część programu badawczego. Opis prac wykopaliskowych obfituje w anegdoty z życia misji.